Diyetinizi matematiğe dayandırın!
Güncelleme Tarihi:
Kişiye uygun diyet programları ile ilgili olarak merak ettiğimiz her soruyu Uzman Diyetisyen Hoşabcıoğlu yanıtladı.
Kişinin içinde bulunduğu duruma göre, besinlerin çeşit ve miktarlarının planlanması-programlanması da yine beslenme bilimi içinde yer alır. Sağlıklı beslenmenin planlanması aşamasında, kişinin vücut matematiğine ulaşılmasının önemini vurgulayan Levent Refresh Clinic Merkezi'nden Uzman Diyetisyen Leyla Hoşabcıoğlu, kişi üzerinde bazı ölçümler yaparak vücut yüzeyi, bazal metabolizma hızı, vücut yağ oranı, yağlı yağsız vücut kitle miktarı vb. değerlere ulaşıp, alınması gereken enerji miktarının belirlenebildiğini belirtiyor. Vücut yağ oranı, yağlı-yağsız kitle belirlenirken 'calıpper' ile vücudun beş ayrı bölgesinden deri kıvrım kalınlığı ölçülüyor ve ayda bir kez tekrarlanır. Bu sayede planlanan diyetin matematiksel güvenilirliği yüksek oluyor.
Yapılan ölçümler sonrası, kişinin yapısına göre bir diyet programının belirlenmesi gerektiğini de belirten Dr.Leyla Hoşabcıoğlu, "İnsanların moda olanı değil, mutlaka kendilerine uygun olan diyet programlarını seçmeleri gerekmektedir." dedi. Kişiye uygun diyet programları ile ilgili olarak merak ettiğimiz her soruyu Uzman Diyetisyen Hoşabcıoğlu yanıtladı.
Bilinen bir diyet programı, yapısı ne olursa olsun herkes için uygun mu?
Uygun olmaz. İki kişinin boy, kilo, yaş, cinsiyet gibi özellikleri aynı olsa, aynı miktarda enerji tüketimine ihtiyaç duysalar bile sosyal, psikolojik, ekonomik yapıları ve alışkanlıkları beslenme programlarını farklılaştıracaktır.
Bazı bireyler,"arkadaşımla aynı diyeti yapıyoruz. O, benden daha çok kilo kaybediyor" derler, bunun nedeni fiziksel özellikler dışında alışkanlık farklarıdır.
Zayıflamak isteyen kişiye belirli tetkikler yapmak gerekiyor mu?
Evet, bazı tetkikler gerekiyor. Kişinin öyküsü, aile öyküsü alındıktan sonra, şişmanlığın hangi nedenlere bağlı olduğu saptanmalıdır. Bir hastalığa mı bağlı, yoksa sadece yeme davranışına ait bozukluk mu belirlenmelidir. Şişmanlık oluştuktan sonra bir başka hastalık gelişmiş mi, kalp-damar hastalığı, hipertansiyon, şeker hastalığı ve buna benzer hastalıklarla mı seyrediyor buna bakmalıyız. Bunların saptanması için bir hekimin yönlendirmesi ile gereken bütün tetkikler yapılır ve tedavi başladıktan sonra bazı tetkikler belli aralıklarla tekrarlanabilir. Gelişimi gözlemek için bu şarttır.
Tekrarlanan ölçümler nelerdir?
Örneğin Calipper dediğimiz bir aletle, beslenme programı öncesi ve sonrasında kişinin vücut bileşimindeki değişimi görmeye çalışıyoruz. Kişi zayıflarken de vücudun yağlı kitlesinden de yağsız kitlesinden de kayba uğradığını belirlemeye çalışıyoruz.
Calipper, vücut yağ oranının saptanmasında ve yağlı-yağsız kütle miktarının belirlenmesinde, bölgesel yağ miktarlarının değerlendirilmesinde kullanılan mekanik bir ölçüm aletidir (deri kıvrım katlanmasını ölçer).
Calipper'ı nasıl kullanıyorsunuz?
Calipper, mekanik, elle kullanılan bir alettir. Bir elinizle kişinin belli bölgelerinden yağ dokusunu kavrarsınız diğer elinizde bulunan calipper ile kavradığınız dokuyu sıkıştırırsınız ve calipper üzerinde yerleşmiş kadrandan milimetre olarak ölçüyü okursunuz. Bu, o bölgedeki yağ kalınlığını gösterir. Bu ölçümü vücudun birkaç bölgesinde uygulayıp, ağırlık, boy, fizik aktivite gibi parametreleri kullanıp vücut yağ oranına ulaşılır. Beslenme programlarında yağlı-yağsız kitle saptamak önemlidir. Kişi, uygun ağırlığına gelirken (ağırlık kazanır ya da kaybederken) vücudun yağlı-yağsız kitlesindeki değişimi gözlemek gerekir.
Zayıf bir insanın da vücudunda deri kıvrım katlanması olur mu?
Evet, zayıf bir insanda da deri kıvrım katlanması ölçülür. Çünkü zayıf insan da normal ağırlığına çıkartılırken yağ kitlesini artırmadan ya da yeteri kadar arttırılarak yağsız kitlesinin geliştirilmesi gerekir. Zayıflatırken nasıl dikkatle izliyorsak yağ dokusundaki değişimi, kilo artırırken de ayını dikkat gerekir.
Kilolu bir insanın da diyet yaparken yağ ve enerjiye ihtiyacı var mıdır?
Evet. Uygun ağırlığının üstünde bir bireyin de yağ gereksinimi vardır. Yağda eriyen vitaminlerin vücuda emilebilmesi için yeteri kadar yağ tüketilmelidir. Enerji tüketimi ise canlı kalabilmemiz için kaçınılmazdır ve yediğimiz, içtiğimiz çoğu besinin enerjisi vardır. Karıştırılmamalıdır ki su enerjisizdir ve bir besin öğesidir. Ama suyun görevi ve önemi fazladır. Zayıflatan bir unsur değildir ama içimizdeki kimyasal döngüde çok işi olan bir elemandır. O nedenle, güne dağıtılarak, yeteri kadar tüketilmelidir.
Diyete başlarken, vücutta hangi ölçülere göre bir program belirlenir? Diyete başlarken boy, ağırlık, deri kıvrım kalınlığı, bel-kalça çevresi ölçümleri gereklidir. Bu değerler ile yaş, cinsiyet, fizik aktivite gibi parametreler de kullanılarak bazal metabolizma için gereken enerji miktarı, vücut yüzeyi, vücut yağ oranı, beden kitle indeksi, günlük total enerji gereksinimi bulunur. Buna göre kişinin zayıflaması için alması gereken enerji miktarı belirlenir.
Kilo vermek için program belirlenirken kişinin, vücut kitle indeksinin yanında yaşam tarzı da önemli midir?
Kilo vermek için belki de bütün verilerden önemlisi kişinin yaşam tarzıdır. Bilimle sanatın birlikteliği işte bu noktada başlıyor. Beslenme planı çok matematiksel olduğu halde, kişi, uyum güçlüğü içindeyse program yanlış demektir. Kişinin yaşam biçimi ile uyumlu hale getirilmelidir. Gerekirse kilo kaybı için belirlenen hedef küçültülüp, program süresi uzatılmalıdır.
Sağlıklı ve ideal kiloya ne kadar kısa zamanda erişilir?
Sağlıklı ve ideal ağırlığa, vücut yağsız kütlesinden kayıp olmayacak hızda ve sürede ulaşılmalıdır. Kaybedilen ağırlığın yüzde 75'i yağ kütlesinden olmalıdır. Hız ve süre kişinin vücut yapısına, yaşına, cinsine göre değişir. Örneğin küçük cüsseli bir birey 15 kg'ı 25 haftada, iri cüsseli bir birey ise 15 kg'ı 15–16 haftada kaybedebilir.
Zayıflamak için diyet programları mı seçilmeli yoksa diyet, bir yaşam tarzı haline mi getirilmeli?
Diyetin anlamı, içinde bulunduğumuz durumla uyumlu bir beslenme programının hayata geçirilmesidir. Kısacası diyet, yaşam tarzımız olmalıdır.
Kilo vermeye başlayan kişiyi, zaman zaman yeniden ölçümler için çağırıyor musunuz?
Elbette. Sürekli ve etkili görüşmeler önemlidir. Haftalık görüşmelerde ağırlık, bel çevresi ölçümleri yapılır. 4 haftada bir yağ ölçümü yapılarak aylık kaybedilen ağırlığın yağdan gelen oranına bakılır. Ayrıca üyelerimizle telefon görüşmelerimiz olur. Önemli olan bireyin besinlerle olan ilişkisini doğru yöne götürmektir. Ölçümler de bu durumun somutlaştırılmasıdır. Diyete başlamak için belli bir yaş ya da sınırlama var mı? Hayır diyete başlamak için yaş sınırı yoktur. Anne karnında, anne gebeyken başlar besinlerle ilişkilerimiz ve ölüm yaşına kadar devam eder. Önemli olan her durumda uygun besin kullanmayı öğrenmektir.