Arı sokması deyip geçmeyin

Özellikle yazın sık rastlanan arı sokmaları, bazı kişilerde ölümle sonuçlanan ciddi sağlık sorunlarına neden oluyor. Son olarak reklamcı Arsun Erdal'ın ölümüyle gündeme gelen arı sokması sonucu gelişen anaflaksi, arı sokmasının beraberinde getirdiği risklerin en önemlisi olarak biliniyor. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta, arı alerjilerini ve yapılması gerekenleri anlattı...Yılda 100 kurbanArı sokmalarının yol açtığı sorunlar nelerdir?Arı sokmasına bağlı reaksiyonlar, ilk 4 saatte olanlar ve sonra gelişenler olarak iki grupta toplanır. Normal lokal reaksiyonlar arının soktuğu yerde ağrı, yanma, kızarıklık ve şişmeye yol açar ve birkaç saat içinde geçer. Şişen bölgeye soğuk kompres uygulanması ve ağrı kesiciler yeterlidir. Büyük lokal reaksiyonlarda arının soktuğu yerde geniş bir alana yayılan şişlik ve kızarıklık vardır. Bazı kişilerde bulantı, kusma, halsizlik de görülebilir; 10 gün sürebilir. Sokulan yer üst solunum yollarına yakınsa tehlikeli olabilir. Aynı anda onlarca arının soktuğu kişilerde anaflaksiye benzeyen bir tablo ortaya çıkar. Bunlar tekrar sokulduklarında anaflaksi gelişebilir. Anaflaksi ise ölüme kadar gidebilen sonuçlar doğurur. 4 saatten sonra ortaya çıkan reaksiyonlar ise çevresel sinir iltihabı, kas güçsüzlüğü, serum hastalığı, böbrek iltihabı, kalp kası iltihabı ve damar iltihabına yol açabilir.Anaflaksi nedir?Alerjilerin en korkulan, en ağır ve tehlikeli şeklidir. 'Alerjik şok' olarak da bilinir. Ayrıca 'Penisilinden öldü' diye bilinen olayların nedeni hep anaflaksidir. İlaçlar, serumlar, aşılar, kan ve kan ürünleri, yiyecekler, katkı maddeleri, egzersiz, soğuk, lateks hatta sperm anaflaksiye veya anaflaksiye benzeyen reaksiyonlara neden olabilir. Ölümcül anaflaksilerin yılda her 10 milyon kişiden 4 - 20 kadarında görülebileceği tahmin edilir. Buna göre ülkemizde her yıl yaklaşık 100 kişinin anaflaksiden yaşamını yitirdiği söylenebilir.Belirtileri nelerdir?Yaygın kurdeşen (ürtiker), deri altı ödemi, kaşıntı, üst solunum yolları tıkanıklığı, hırıltılı solunum ve nefes darlığı, şok ve tansiyon düşüklüğüyle beraber dolaşım yetersizliği, kalp ritim bozuklukları, bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı gibi belirtiler vardır.Risk grubu kimlerdir?Kimlerde ölümcül olur?Arı sokmasına bağlı anaflaksilerden ölüm riski yaşlılarda daha yüksektir. Çocuklarda ölüm nadirdir. Bunun dışında kalp ve dolaşım bozukluğu olanlar, beta-bloker sınıfı ilaç kullananlar, baş ve boyundan sokmalar, anaflaksi belirtileri 10 - 15 dakikada ortaya çıkanlar, Adrenalin tedavisi yapılmayanlar veya geç yapılanlarda ölüm daha fazla görülür. Ölüm nedeni, gırtlak ödemi (ses telleri şişmesi), inatçı tansiyon düşüklüğü veya kalp krizidir.Ağır anaflaksi önceden tahmin edilebilir mi?Ölüme kadar gidebilen ağır anaflaksiler, genellikle ön uyarı olmadan ortaya çıkarlar. Nitekim, anaflaksiden ölenlerin çoğu daha bu çeşit arı sokmasına maruz kalmamış kişilerdir. Arı sokmasına bağlı büyük lokal reaksiyon meydana gelenlerde daha sonraki sokmalarda anaflaksi riski ise yüzde 5'dir.Arı alerjisi nasıl teşhis edilir?En önemli yöntem deri testleri. Test, arı sokmasının üzerinden en az 3 - 4 hafta geçtikten sonra yapılmalı. Ayrıca kan testi de uygulanabilir ancak duyarlılığı daha azdır. Arı sokmasından sonra, akut alerjik reaksiyon geçiren ve deri testleri pozitif olan kişilerin arı zehirine karşı immunoterapi (aşı tedavisi) görmeleri gerekir. Bir sonraki arı sokmasını önlemedeki etkinliği yüzde 98'dir. Sadece deri belirtileri gösteren çocuklarda aşı şart değil.Tedavisi 3 - 5 yılTedavisi nasıl yapılır?Anaflakside yaşam kurtarıcı ilaç adrenalindir. Kortizon ve antihistaminik ilaçlar da kullanılır. Anaflaksi çok acil bir durumdur. Kişiye hemen girişimde bulunulmadığı zaman kısa zamanda ölüme neden olabilir. Bu nedenle belirtileri saptanır saptanmaz doktor veya hastaneye ulaşılmalı.Anaflaksi geçirmiş olanlar nelere dikkat etmeli?Yanlarında durumlarını bildiren bir kart veya künye taşımalı. Anaflaksi nedeniyle ölüm tehlikesi atlatanlar, yanlarında sürekli olarak adrenalin bulundurup, uygulayabilmeli. İçinde adrenalin bulunan özel enjektörleri kişi pantolonunun üzerinden bile uygulayabilir.Arı soktuğunda neler yapılmalı?Arının iğnesi özenle çıkarılmalı (Üzerindeki mikropları öldürmek için aleve tutulan toplu iğneyle sokulan yerdeki üstderi dikkatle kaldırılarak arının iğnesi görünür hale getirilmeli).Bol su, sabun veya antiseptik solüsyonla yıkanmalı ve sulandırılmış amonyakla dezenfekte edilmeli.Sabunla yıkanmış ve alkolle dezenfekte edilmiş cımbızla iğne alınmalı.Ağrı ve şişmeyi önlemek için buz uygulanmalı.Sokulan yer kol veya bacakta ise bunların yukarı kısımları bir sargı beziyle çok sıkmadan sarılmalı, kol ve bacaklar yukarı kaldırılmalı.(Ayşegül Aydoğan/ Milliyet)