Alışveriş Bağımlılığı (Onyomani) Nedir? Alışveriş Bağımlılığının Belirtileri

Alışveriş sevdası, bağımlılığa dönüşür mü?

Alışveriş birçok kişi için artık tutku noktasına geldi. Özellikle de internetin yaygınlaşması ve alışveriş platformlarının internet ortamına taşınması, harcamayı daha kolay hale getirirken, bu durumu bağımlılık noktasına taşıdı. Bugün binlerce kişinin onyomani yani alışveriş bağımlılığıyla başa çıkmasının nedeni de tam olarak alışverişin ‘kolay, ulaşılabilir olması ve arzu nesnesi haline getirilmesi’ olarak özetlenebilir. Çünkü modern dünyanın toplumlarını etkileme sanatı olan reklamlar, mutlu olmanın yolunun tüketimden geçtiği fikrini pompalar. Bu nedenle daha etiketi duran kıyafetlerin yanına yenileri eklenir, eskimeyen telefonun yerine yenisi alınır, herhangi bir sorunu olmayan bilgisayarın yüzüne bakılmazken, yepyeni ambalajıyla vitrinde duran yeni bir laptopa hayır denemez.

Alışveriş bağımlısı mıyım?

Dürtüsel bir hale gelen alışveriş yapma isteğinin, kontrol altına alınamaması durumu onyomani olarak tanımlanır. Çoğu zaman kişiler, takıntılı bir şekilde alışveriş yapmayı düşünürler, tüm bu süreç ihtiyaca bakılmaksızın kontrolsüzce para harcama ve zihni para harcama düşüncesiyle meşgul etme şeklinde ilerler. Bu düşünce o kadar yoğun olur ki, kişi kendini bütçesinin çok üstünde bir harcama yaparken bulabilir.

Statü, cinsiyet ve yaş fark etmeksizin herkeste görülebilen bu durum, kişinin bilinci dışında gerçekleşir. Bu nedenle tıpkı alkol ve sigara bağımlılığı kadar tehlikeli bir bağımlılıktır. Alışveriş bağımlıların en tipik özellikleri ise şu şekildedir;

• Kişi özellikle de mutsuz, sıkkın ve kızgın olduğu durumlarda alışverişe başvurur,
• Alışveriş yaparken kendini çok mutlu ve keyifli hisseder,
• Alışveriş sonrasında ise mutluluk yerini, üzüntüye keyif yerini, pişmanlığa bırakır,
• Özellikle de paranın miktarı arttıkça pişmanlık duygusu da o kadar artar,
• Dışarıda sosyal bir ortamda vakit geçirmek yerine alışveriş yapmayı tercih eder,
• Hiç giyemeyeceği kıyafetleri dahi sırf dolabında olsun diye satın alır.

Depresyon alışveriş bağımlılığını tetikler mi?

Duyguların zayıf olduğu durumları bir fırsat olarak gören alışveriş bağımlılığı, kontrolsüz bir şekilde kişide alışveriş yapma isteği uyandırır. Kişi kendini mutsuz hissettiğinde bu duygudan kurtulmak ve depresyonla başa çıkabilmek için alışveriş yapmayı seçer. Çünkü alkol ve sigarada olduğu gibi beynin ödül alma mekanizması harekete geçer ve kişi kendine sahte mutluluklar yaratır. Çünkü depresyon kişinin satın almaya yatkınlığını arttırarak alışverişe yönlendirir. Bu konuda yapılan araştırmalar da depresyon ile kompulsif satın alma arasında önemli bir bağlantı olduğunu göstermektedir.

Sosyal medya, alışveriş bağımlılığını besliyor

Alışveriş bağımlılığın ortaya çıkmasında birçok farklı neden söz konusudur. Bu nedenler; sosyal, ruhsal ve biyolojik olarak 3 gruba ayrılabilir. Biyolojik durumlar beyinde ödül sistemini harekete geçirir ve alışverişi cazip hale getirir. Ruhsal olarak özellikle de depresyona yatkın kişilerde sıklıkla görüldüğüne yukarıda değinmiştik. En önemli faktör ise sosyal nedenlerdir. Kişinin kendini daha iyi bir konumda göstermek istemesi, bunu bir statü unsuru olarak görmesi alışveriş bağımlılığını tetikler. Özellikle de sosyal medya bu bağımlılığı çok ciddi şekilde besler. Çünkü sosyal medyanın hayatımıza girmesiyle birlikte mükemmel hayatlar, kusursuz bedenler ve her zaman mutlu yüzler görmeye alıştık. Bu durum gerçek hayatta da gizli bir rekabet yaratıyor. Bu rekabetten sıyrılmak için çözümü alışverişte bulan kişilerin ise zamanla kendini bir bağımlılığın içinde bulması zor görünmüyor.

Nasıl tedavi edilir?

Çoğu zaman kişinin kendindeki bu durumu fark etmesi zordur. Ancak yaptığı alışverişler yakınlarını da rahatsız etmeye başladığında bunun önlenemez bir yola girdiğini fark eder. Bu noktada uzman birinden yardım almak çok önemlidir. Tedavi genellikle psikoterapi, ilaç tercih edilir. Bağımlılığın seyrine göre ikisi bir arada kullanılabilir.