‘Zaman’ın ritmini yakalamak

Kurucu direktörlüğünü Bora Gürarda’nın, sanat danışmanlığını Murat Alat’ın üstlendiği İmalat-hane, Bursa Organize Sanayi Bölgesi’nde, bulunduğu semtin doğasıyla bütünleşik endüstriyel mimariye sahip, sıradışı bir çağdaş sanat mekânı... Bu yılın başlarında (8 Ocak 2022) ‘Açık Mekân 3’ başlıklı sergiyle kapılarını açan İmalat-hane, Bursa’daki sanat hareketine yeni bir soluk katmasıyla ayrı bir önem taşıyor. Söyleyecek bir sözü var İmalat-hane’nin; “Her sınıftan ve gruptan insanın mesken edinebileceği, içinde yaşamın imal edildiği bir varoluş alanı, sıradışı bir hane olmayı arzuluyor İmalat-hane.” Neredeyse İstanbul’un tekelinde olan sanat etkinliklerini Bursa’da da gerçekleştirmeyi hayal eden İmalat-hane, Bursa’da güncel sanat eserlerinin üretimine, sergilenmesine ve tartışılmasına alan yaratıyor. Geçen ay ‘felsefe’yi, haziranda ise ‘imge’ kavramını odak noktasına alan seminerlere ev sahipliği yapan İmalat-hane, şu sıralar Ali Kazma’nın kapsamlı sergisi ‘Zaman Zaman’ı ağırlıyor.
Tanpınar, ‘Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde “Saatin kendisi mekân, yürüyüşü zaman, ayarı insandır” der. Michael Proust, ‘Kayıp Zamanın İzinde’de çocukken annesinin pişirdiği kurabiyelerin kokusunu anımsadığında zamanda yolculuğa çıkabildiğini fark eder, zamanın ruhunun bölünüp parçalanamayacağını vurgular. Einstein da evrende zaman kavramının göreli olduğunu savunur; İzafiyet Teorisi’ne göre, zamanı algılama biçimimiz tamamen bulunduğumuz yer, o zaman aralığında ne yaptığımız ve hareket hızımıza göre değişkenlik gösterir. Yani zaman, ruh durumumuza göre ya ağırlaşır ya da uçucu bir hal alır...

Ali Kazma, ‘Zaman Zaman’ başlıklı sergisini, uzun süredir üstüne düşündüğü ‘zaman’ kavramı çevresinde örüyor. Sanatçının pratiğini şekillendiren zaman ve üretim, zaman ve değişim ve zamanın mekâna yansıyan izleri ile hafıza arasındaki ilişkiler bu sergide de sıklıkla karşımıza çıkıyor. Sanatçının ilk kez aynı mekân içinde birleşen sekiz çalışmasının yer aldığı seçki, işlerin kendi içindeki etkileşimi, ilişkisi ve kuracağı alternatif diyaloglarla adeta büyük boyutlu bir enstalasyonun parçalarını oluşturuyor.

‘ZAMAN’DAN HEYKELLER
Tüm işlerin iletişim halinde olduğu ‘Zaman Zaman’da Ali Kazma’nın çeşitli dönemlerde ürettiği videoların arasında sergilenme biçimi çok farklı bir iş var: ‘Tea Time’. İmalat-hane’nin sanat danışmanı Murat Alat, “‘Tea Time’ işini gösteriş şeklimiz çok özel. ‘Tea Time’ için 12 metreye 3 metre bir ekran kurduk ve iş büyüleyici bir yerleştirmeye dönüştü. Böyle bir deneyimi kolay kolay bulamazsınız. İşin anlamı da epey değişti. Ali Kazma’nın zaman kavramını nasıl ele aldığı çetrefilli bir konu. Benim kendi fikrim Ali Kazma’nın zamanı modern anlayışın tersine öznenin dünyayı algılama araçlarından biri olmaktan çıkarıp onu nesnelerin, eylemlerin ve mekânların içinde homojen olmayan bir şekilde devinen ve biriken bir şey olarak ele aldığı. Kazma zamanı ve son işlerinde mekânı saatler ve metrik ölçüler tarafından belirlenemeyen ancak deneyimle anlaşılabilen bir şey olarak bize sunuyor. Kısaca kendisi, Tarkovski’ye referansla zamandan heykeller yapıyor” diyor.

‘Zaman Zaman’da insanın dünyayı algılama, şekil verme, değiştirme ve yeniden yaratma yöntem ve imkânları üzerine eğilen sanatçı, zamanın farklı bölünmüşlüklerine, mekân ile kurduğu diyaloğa, tanım, kişilik, kimlik olarak ifadesine alternatif perspektiflerden yaklaşıyor. Kendi ritmini yakalayan sergide, hızlıdan giderek yavaşlayan tempoya evrilen zaman kapsülleriyle karşılaşıyoruz. Saniyede hareketini 70 kere tekrar eden bir makineden gökyüzünde ağır ağır yer değiştiren, doğan ve batan güneşe kadar kendi zaman dilimlerini yaratan birbirinden farklı kavramları aynı mekânın içinde izliyoruz.
İbrahim Cansızoğlu sergi metninde, Ali Kazma’nın videolarının resme yönelik bir eğilim barındırdığını vurguluyor: “Hem hareketli görüntülerde hem de statik imajlarda sanatçının fotoğraf karesi üzerine düşünürken seçtiği yol ağırlıklı olarak resimseldir. (...) Ali Kazma’nın fotoğraflarında ve videolarında formların sıralanışı, bir süreci baştan sona göstermektense işaret ettiği şeylerin kendiliğiyle ilgilenir. Sanatçının İmalat-hane’de sunduğu videolarda ısı, hız ve ışık, bir hikâyenin veya belgesel bir anlatının parçası haline gelmeden yalnızca kendi ritimleri ve oluş halleriyle gözler önüne serilirler.”
Zamanın ritmini tutan, zamanın göreceliğini çok çeşitli hallerde gösteren bir sergi ‘Zaman Zaman’.
Ali Kazma’nın ‘Zaman Zaman’ başlıklı sergisi, 14 Ağustos’a kadar Bursa’daki İmalat-hane’de görülebilir.