Yoksulların yüzyıllardır değişmeyen öyküsü

Ünlü mizah ve hiciv dergisi Punch’ın kurucularından, gazeteci, sosyolog Henry Mayhew Londra şehrinin yoksulları hakkında yaptığı araştırmalarla tanınır. Önce Morning Cronicle’da dizi olarak yayımlanan bu makaleler 1851’de ‘London Labour and the London Poor’ adlı kitap dizisinde derlenmiş. Üç ciltte toplanan bu diziye 1861’de fahişelerin, dilencilerin ve hırsızların yaşamlarını inceleyen dördüncü cilt eklenmiş. Bu kapsamlı çalışmada konu edinilen herkesle röportajlar yapılmış. Nasıl, nerede yaşadıkları, ne kadar para kazandıkları, ne yedikleri, neler giydikleri, nasıl eğlendikleri belgelenmiş. Çalışmalarının Hıristiyan Sosyalistler gibi siyasi çevreleri olduğu gibi Charles Dickens gibi edebiyatçıların da düşünce yapısını etkilediği belirtiliyor.

Michèle Roberts’in ‘Walworth Güzeli’ adlı romanının başkahramanlarından Joseph Benson, Henry Mayhew tarafından işe alınmış eski bir polistir. Joseph’in görevi fahişelik yapan kadınların yaşam koşullarını kendi ağızlarından kayda geçirmektir. Mayhew bu verileri yorumlayarak makalelerini kaleme alır.
Michèle Roberts bir yandan 1851’de Benson’ın maddi ve manevi yetersizliklerle dolu yaşamını ve yaptığı araştırmalarını anlatırken diğer yandan okuru 2011 Londra’sına götürüyor ve Madeleine’in yaşamına şahit olmamızı sağlıyor. Madeleine edebiyat öğretmenliğinden emekli olunca kiraların daha uygun olduğu Güney Londra’daki bir mahallede bodrum katına taşınmak zorunda kalır. Bu mahalle Benson’ın 160 yıl önce araştırmalarını sürdürdüğü, randevu evleri ve sokaklarındaki fahişelerle ünlü Walworth’dır. 2011’de orta sınıf ve yoksulların yaşadığı bir yer olmuştur. Madeleine, Mayhew’in eserlerinden bölgenin 160 yıl önceki yapısını, nasıl bir yaşam sürdürüldüğünü bilmekte ve o döneme hayranlık duymaktadır. Yeni evinde, komşularıyla dostluklar kurarak yaşamını sürdürürken kendini geçmişten gelen hayaletlerin ziyaret ettiği sanısına kapılır. Joseph ve Madeleine’nin yaşamlarını paralel bölümler halinde izlerken geçmişle bugünün ne zaman ve nasıl buluşacağını bekleriz. Bu bekleyiş de romanın ana merak unsuru olur. Ama bence romanın esas özelliği, yazarın 1851 ve 2011’den yaptığı betimlemeler, özellikle yoksulların yaşamını anlatmaktaki başarısı.

Joseph’in araştırmaları onu Madeleine’nin 160 yıl sonra yaşayacağı binaya getirir ve romana adını verecek olan Walworth Güzeli ile yani Bayan Dulcier’le tanışmasına neden olur. Bayan Dulcier’in etkisiyle Joseph evinden ve ailesinden, hatta işinden soğur ve bu mahalledeki şehvetli yaşama ilgi duyar.
Şair, yazar, romancı Michèle Roberts 1949’da Fransız Katolik bir öğretmen anne ile İngiliz Protestan babanın çocuğu olarak doğmuş. 1970’lerden itibaren sosyalist ve feministlerle siyasi çalışmalar yapmış. 16 romanı, dört şiir, dört öykü, iki anı ve bir deneme kitabı yayımlanmış, ödüller almış velut bir yazar. ‘Walworth Güzeli’ne Roberts’ın feminist ve toplumcu bakış açıları da şairliği de yansımış görünüyor. Kahramanlarını ve sokaklardaki yaşamı betimlerken bakış açısı ve yorumlarıyla hem toplumcu feminist bakış açısı hem de anlatımındaki şiirsellikle, imgelerinin göz alıcılığıyla şairliği hissediliyor.
‘Walworth Güzeli’nin anlatım biçimi okuru biraz zorlayacak ve dikkatli olmasını gerektirecek nitelikte. Şiirselliğin yanında iç içe geçen, bilinç akışı belki de çakışması diyebileceğimiz geçmişle şimdi arasında gidip gelen bolca cümle ve paragraf var. Romanın konusu ise tüm şiirselliğe rağmen sert gerçekçi bir tonda. Zaman ve mekânlar değişse de kadınların kaderinin, erkeklerin rollerinin değişmediği mesajını veriyor.

Walworth Güzeli
Michèle Roberts
Çeviren: Fadime Kahya
İş Kültür, 2022
408 sayfa.