Yitik eserlerin dünyasında...

Günlerdir Jules Verne’nin ‘Yirminci Yüzyılda Paris’ini okuyorum (İsmet Birkan’ın çevirisi, Alfa Yayınları). ‘Yirminci Yüzyılda Paris’ iki yıl önce yayımlanmış Türkçede. Benim gecikmiş okumam gibi, bu ilginç roman, Fransa’da da Jules Verne’in ancak ölümünden yıllar sonra ‘bulunup’ yayımlanabilmiş.
Şiirsel bilimkurgunun yazarı Jules Verne, 19. yüzyılın ikinci yarısında, yarının, 20. yüzyılın Paris’ini düşlemiş, bize de düşletmek istemiş; bugün de hayranlıkla okuyoruz. Öyle bir Paris ki, şimdikine ne denli benziyor, inceden inceye ölçüp biçmek gerekir...
İlkgençliğimin unutulmaz romanlarının yazarı Jules Verne çok ürkütücü bir kehanette bulunmuş: 20. yüzyılın Fransa’sında, o, Balzac’lı, Victor Hugo’lu, Lamartine’li koskoca Fransız edebiyatı okunmaz olmuştur! Geçmişin edebiyatıyla kimseler ilgilenmemekte, hatta, edebiyat varlığını sürdürememekte. Yaşlı Huguenin Dayı dünkü eşsiz eserleri korumaya çalışıyor; evinin her köşesi cilt cilt kitaplarla dolu. Yılda bir kez, 21 Haziran gündönümünde, parlak bir yıldız o kitapları gecenin karanlığında aydınlatıyor.
Fransa, Paris bu yürek yakıcı saptamaların uzağında bugün de, 21. yüzyılda anılışını hatırlıyorum: Fransız basınında ölüm yıldönümü bütün güncel olayların önüne geçmişti.

Bizdeyse -ne yazık ki- unutulan unutulana... Yitik eserlerin toplamı orduya bedel. Necatigil’in sözlüğündeki çizelgeden kasım ayındaki doğumlara-ölümlere baktım. İşte Celâl Esat Arseven. Bu unutulmuş değerimizi 14 Kasım 1971 tarihinde kaybetmişiz.
Birden, 1990’lar, Moda’da Sami Önal’ın eski kitaplar dükkânındayım. Arseven’in cilt cilt ‘Sanat Ansiklopedisi’ni keşfediyorum ve hemen -Sami Bey’in yüce gönüllü indirimiyle- ediniyorum. O akşam Tülay Tura’yla Ahmet Oktay’a yemeğe çağrılıyım. Koca koca ciltlerle gidiyorum. Sevgili, değerli Ahmet Oktay’ın açık seçik kıskanç bakışları bugün hüzün dolu bir anı benim için...
Yeni basımlarını beklediğim ‘Sanat Ansiklopedisi’, sanatın bütün dallarını madde madde işleyen, akıllara durgunluk verici bir emek ürünüdür. 90’lardan bu yana, tek kişinin çılgın çabası bu eserden çok yararlandım; Arseven’e gönül borcum sonsuz.
Ötüken Yayınları, polisiye edebiyatımız dendi mi hep anılan, ama derli toplu basımı bir türlü gerçekleştirilmeyen ‘Cingöz Recai’leri bugün okuruyla buluşturuyor. Öğrendiğime göre, yine Ötüken, Server Bedi’nin bütün öteki eserlerini de yayımlayacakmış. Bence, çok önemli, saygın bir girişim.

Cingöz’leri polisiye edebiyatımızın en büyük koruyucusu Erol Üyepazarcı yayına hazırlıyor. Üyepazarcı hem yeni harflere aktarmış hem de metinleri notlamış. Bu notlar, eski sözcüklerin açıkladığı gibi, dünkü hayatımızdan bilinmeyenlere karışmışları da günümüz okuru için bilgilendiriyor. Her şeyden önemlisi, titiz Erol Üyepazarcı’nın girişimdeki varlığı. (Çok önemli sunuş yazısını mutlaka okuyun.)
Unutulmuşları, unutturulmuşları yaşatan bir başka yayınevi de İthaki Yayınları: Suat Derviş’in -hakkı çok yenmiş romancı!- bütün eserleri git git okurla buluşuyor. Yıllarca süren bir emek. Ayla Duru Karadağ’ın ve Serdar Soydan’ın nasıl didindiklerine yakından tanığım.
Kimselerin hatırlamadığı Suat Derviş, İthaki’de 14 kitaba ulaştı. Son dört kitap: ‘Kendine Tapan Kadın’, ‘Bu Roman Olan Şeylerin Romanıdır’, ‘Hiçbiri’ ve ‘İstanbul’un Bir Gecesi’. ‘Kendine Tapan Kadın’ için bu köşede daha önce yazmıştım. Şimdilerde ‘İstanbul’un Bir Gecesi’ni içim sızlayarak okuyorum. 79 yaşında bir roman, hem anlattıkları açısından hem tekniğiyle yepyeni kalabilir mi? Yok ediş cehenneminde, yapayalnız Suat Derviş yazmışsa, işte gencecik kalıyor!