Yaşamak için hikâyeni anlat...

‘1001 Gece Masalları’nda hayatta kalmak için hikâye anlatmak zorundadır Şehrazat... Gelin bu öyküyü günümüze uyarlayalım.
Sosyal, ekonomik, kültürel, siyasal etkenler dolayısıyla ve bunlara da bağlı olarak kişisel kaygılarla bazı (burada, bu ‘bazı’ önemli anlamına gelebilir) konular hep unutulur, içe atılıp saklanır. Sonra da gelsin lafın belini kırmak! Birbirimizle konuşurken, ‘isim vermekten de kaçınarak’ belki biraz kendimize de yontarak anlatırız. Ne belgesi kalır ne de onca konuşmanın içinden hatırlanabilir.
Arif Damar, 6-7 Eylül olaylarına talancı olarak katılan bir şairden söz etmiş. Arif Damar yok, aktaran arkadaş o şairin adını bilmiyor, sadece parmağı yaralı imiş (belki de o insanlık dışı talan sırasında yaralanmıştır), kalıcı bir yara mı, o bile... Şimdi aradan geçen onca yıl sonra bulmak da zor.

YÜREKLİ OLMAK GEREK
Ya da “ilk taşı elleri temiz olan atsın”. Birine bir şey derken ya o da dönüp bana benzer bir şey derse diye korkmayan ya da elleri temiz olan gönül rahatlığı ve alnı ak olarak anlatabiliyor...
Anlatılan tabii ki bizim de hikâyemizdir. Toplumsal tarihtir. Tam da bu nedenle, gerek biyografi kitapları gerekse anılar resmi tarihin dışındadır, yansızdır ve gerçekleri yansıtır. Buna da bağlı olarak geçmişin karanlık dehlizlerinden bilgi, belge taşır bugünlere, yarınlara...

Zahit Büyükişliyen, akademisyen ressam. 1946 doğumlu olduğuna göre, 76 yıllık yaşamında hem çok yer gezmiş hem çok şey görmüş... Bir insan yaşadıkça görür ve gezer muhakkak ancak İkinci Dünya Savaşı sonrası yoksul bir ülkede doğan ve yaşamını kazanması gerektiğini kavrayan biri olarak daha bir farklı bakması, daha bir irdelemesi, daha bir sorgulaması gerektiği de açık.
Büyükişliyen, annesinin aileyi bir tanrıça gibi nasıl çekip çevirdiğiyle başlıyor; -bir anlamda Anadolu kadınını simgeleyen- Kibele gibi güçlü ve güvenilir olduğunu anlatıyor. Bunun, kendisinin de hayata bakışını nasıl belirlediğini ilmek ilmek örüyor, renk renk betimliyor.
‘Yel Değirmenlerine Karşı’da Zahit Büyükişliyen anlatıyor. Kızı Burçak Gönül, bu anlatımı yazı diliyle aktarıyorbizlere. Baba-kız, o denli akıl ve gönül birliği tutturmuş ki; sanki okumuyor, izliyorsunuz. Anlatılanlara sadece Zahit Büyükişliyen’in yaşamöyküsü olarak bakmak yanlışı da beraberinde taşıyacaktır çünkü o süreci herkes -üç aşağı beş yukarı aynı toplumsal koşullarda, siyasi sistemde, ekonomik düzeyde- yaşıyor. Zaten anlatımdan da fark edileceği gibi sosyal, siyasal, ekonomik, kültürel ve eğitim sistemiyle ilintili tüm aktarımlar.
Zahit Büyükişliyen, annesinden aldığı genlerine okullarda öğrendiği demokratik olma niteliğini de ekleyince, açık ufkunun da etkisiyle sıkı çalışarak, yenilikleri takip ederek, haksız (ve hadsiz) davranmayarak hem çevresince hem de öğrencilerince sevilen biri oluyor. Bunun yansıması resimlerinde de görülüyor.

MEYVE VEREN AĞAÇ...
... bilirsiniz, taşlanır. Zahit Büyükişliyen’e de diş bileyenler, onu düşürmek (!) için taşlayanlar çok. Ancak açık, şeffaf ve dürüst olunca söylenenler sadece “Çamur at, hiç değilse izi kalır” düzeyinden yukarı çıkamıyor. 12 Eylül dönemi de dahil (Kurumlara atanan kayyımlar, yani yetkisiz yetkililerin bilinçsizce yaşattıkları unutulabilir mi?) birileri hep birilerinin ayağını kaydırmaya çalışıyor, birilerinin yerine geçmek için kulis yapıp ihbarlarda bulunuluyor. Tabii ki bizim ülkemizde pirüpak bile olsanız o kumpaslardan kurtulmak kolay değil. Zahit Büyükişliyen, resmine bir şey diyemeyen ama çıkarları için kimsenin gözünün yaşına bakmayan (kendilerinin timsah gözyaşları süzülen) insanlardan çok çekmiş.
Resim dünyasında (aslında sanat alanının tümünde) yaşanan bu tür ayak oyunları pek anlatılmaz, satır aralarına gizlenir; ancak çok açıkyüreklilikle belirtmek gerekir ki, Zahit Büyükişliyen adlarını da vererek anlatma yoluna gitmiş. Ben, kendimce notlar aldıysam da, ‘Kültürazzi’ konularına pek girmedim, bu çerçevede yapılacak her türlü alıntı ve anlatım epey ses getirecektir.

YEL DEĞİRMENLERİNE KARŞI
BİR RESSAMIN ANILARI: Zahit Büyükişliyen
Burçak Gönül
İnkılâp Kitabevi, 2022
504 sayfa.