Unutulmuş eski bir roman

Geçen hafta Metin Erksan söyleşilerinden söz açmıştım: ‘Aşktan, Ölümden Başka Bir Şey Kalmadı’ (Kırmızı Kedi Yayınevi). Sinemamıza unutulmaz filmler armağan etmiş yönetmen, Yıldırım Türker’e diyor ki: ‘‘Mesela bir Türk romanını alayım diyorum. Mesela Safvet Nezihi’nin ‘Zavallı Necdet’ini. Müthiş bir aşk romanı. Şunu bir çekivereyim diyorum.’’
Bunları söylediği dönemde, Erksan sinemadan uzaklaşmış gibidir. Derinlikli, inanılmaz güzellikteki kimi aşk filmlerini, sözgelimi ‘Acı Hayat’ı, ‘Sevmek Zamanı’nı, ‘Seni Seviyorum’u gerçekleştirmiş bir kişinin ‘Zavallı Necdet’i anması, hem de içe atılmış bir özlemle anması ilgimi çekti. (Yazık ki geç kalınmış bir ilgi.)
Aslında ‘Zavallı Necdet’ sinemaya aktarılmıştır. ‘Geçmiş, Bir Daha Geri Gelmeyecek Zamanlar’ dizisinde anlatmıştım: İlkokuldayım, 1950’ler İstanbul’u, Beyoğlu’ndaki Lüks Sineması’nda ‘Zavallı Necdet’ gösterime girmiş; başrollerde Belgin Doruk ve Göksel Arsoy. Komşumuz Müeyyet Hanım’la annem konuşuyorlar. Müeyyet Hanım “Romanı çok daha güzeldi...” diyor; herhalde filmi pek beğenmemiş.
Komşumuzun beğendiği romanı edebiyat tarihlerimiz hiç mi hiç önemsememiştir. Cevdet Kudret ‘Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman’da (yeni basımı Kapı Yayınları) üzerinde duruyor ama, eserin o yıllardaki ünü dolayısıyla. Çok okunan, çok ağlatan, çok sevilmiş kitaplardan biri; edebi değeriyse hayli kuşku uyandırıcı... Birçok edebiyat tarihinde Safvet Nezihi adına rastlanmıyor. Necatigil, sözlüğünde, bu romancının “Düzensiz bir hayat sonunda Bakırköy Akıl Hastanesi’nde” öldüğüne işaret etmiş.
Kimdi Safvet Nezihi? Meraklısı güç bela bazı bilgiler edinebilir; ama hepsi o kadar. Asıl dram bugün artık büsbütün bulanık. Galatasaray Lisesi’nde okumuş, Kapalıçarşı’da kuyumcuymuş. Edebiyata tutkusu genç yaşlarında başlamış. Eserleri arasında bir tek ‘Zavallı Necdet’ birkaç kuşağı etkileyebilmiş.

Müeyyet Hanım’ın “Romanı daha güzeldi”sini unutamadığımdan, 1960’larda, Ankara Caddesi’ndeki İnkılap Kitabevi’nin camekânında gördüğüm ‘Zavallı Necdet’i hemen almıştım. Bugün de kitaplığımda o kitap. Arada bir sayfalarını karıştırırım.
Cevdet Kudret ikinci el Servet-i Fünun üslubuyla donandığını söylüyor, ayrıca ‘Zavallı Necdet’in şairanelik heveslerini vurguluyor. Ne var ki, roman kişilerinin farklılığını değerlendirmemiş.
Metin Erksan’ı çarpan, öyle sanıyorum ki, asıl o roman kişileriydi. Başta Meliha!
Uçarı Necdet’in bir gönül hevesi olarak gördüğü Meliha bütün roman boyunca adeta boyuna kimlik, kişilik değiştirir. Önceleri Necdet’e yüz vermez, genç adamdan uzak durur. Sonraları Necdet’in sönmüş isteklerini diriltmenin yollarını aranır. Gitgide kötücüllüğe evrilen bu kimlik değişimleri, Meliha’yı, romanımızın en ilginç kişilerinden biri kılmıştır, hem de 1902’de!

Metin Erksan ‘müthiş bir aşk’la, bence, Meliha’nın karmaşık iç dünyasında yaşananları belirtmek istiyordu. Kendi köşesinde ıpıssız kalmış bir ‘Rüzgârlı Bayır’... Unutmamak gerekir ki, Erksan, ‘Rüzgârlı Bayır’dan esinli ‘Ölmeyen Aşk’ı beyazperdeye aktaran yönetmen. Ve ‘Aşktan, Ölümden Başka Bir Şey Kalmadı’da, ‘Ölmeyen Aşk’ta peliküle geçiremediklerini uzun uzadıya anlatıyor. Yani aşktaki şiddet payını. ‘Zavallı Necdet’i uyarlamak isterken, belki de, o şiddet payına geri dönecekti, bu kez Meliha’nın bakış/ duyuş açısından.
Unutulmuş ‘Zavallı Necdet’in çağdaş ruhbilimin verileriyle bir yorumu yapılamaz mı diye düşündüm. Cevdet Bey bu eseri Mehmet Rauf’un ‘Eylül’üyle kıyaslıyor ve Safvet Nezihi’de Mehmet Rauf etkileri görülüyor. Aslında ‘Eylül’ de bugünün verileriyle yepyeni okumalara açık. Ayrıca, her iki roman arasındaki, bütün bütün farklı duyumsayışların saptanması, irdelenmesi gerekiyor. Biliyorum, kimin umuru, diyeceksiniz! Ben de, zavallı ‘Eylül’, zavallı ‘Zavallı Necdet’ diyeceğim...