Umberto Eco’nun omuzlarında…

Günümüz dünyasının gereklerini yerine getirip hatırı sayılır zamanınızı sosyal medyaya ayırıyorsanız şimdi anlatacağım videoyu mutlaka izlemişsinizdir: Siyah beyaz başlayan bir görüntü, yaşlıca bir adam yürüyor. Kamera hemen arkasında, biz de onunla beraber yürüyoruz. Kitaplıklarla kaplı koridorlar geçiyor. Yaklaşık bir dakikalık yürüyüşün ardından büyükçe bir alana geliyor, manzara aynı: Her yer kitap. Ardından görüntü yavaş yavaş renkleniyor ve renkli olduğu anda yürüyüşünü sonlandırıyor. Hedefe kilitlenmiş şekilde kitaplığından bir kitap alıyor ve çalışma masasına doğru ilerliyor. Video da burada bitiyor.

Videodaki kişi Umberto Eco. Tanık olduğumuz kitap ev de onun Milano’da 30 bin kitap içeren dillere destan kitaplığı. Urbino’da da 20 bin kitaba sahip bir diğer evi varmış meğer.

1980 yılında dev romanı ‘Gülün Adı’nı yazdıktan sonra tüm dünyayı etkisi altına alan, her yazdığı merakla beklenen Umberto Eco’nun bize sunduğu muhteşem eserler o kitaplıklardan süzülüp geliyor işte. O dillere destan kitaplık olduğu yerde duruyor... Umberto Eco’nun eserleri de... Ama Umberto Eco’dan mahrumuz artık.

Son bir şans çıktı şimdi karşımıza. Bilim insanı, yazar, edebiyatçı, eleştirmen ve düşünürün, bütün yeteneklerini kullanarak hazırladığı ‘Devlerin Omuzlarında/Milano Dersleri’, son kitabı olarak okuyucuya ulaştı.
Kitap, Umberto Eco’nun kültür festivali Milanesiana için, ilki 2001, sonuncusu 2015 olmak üzere, hazırladığı ve bizzat ders olarak ‘lectio magistralis’ (‘okuyan öğretmen’) şeklinde anlattığı 12 metinden oluşuyor.

Neticesinde kucağımıza kallavi bir okuma listesini de bırakıp uzaklaşan kitap, Eco’nun 2011 yılında Guardian’a verdiği söyleşide kitapları hakkında söylediği sözleri doğrular nitelikte: “Sadece yayıncılar ve gazeteciler insanların basit şeyler istediğine inanıyor. İnsanlar basit şeylerden sıkıldılar. Onları zorlayacak şeyler istiyorlar...” Dersler zorlu ama dersin başından sonuna her anı ufuk açıcı. Her paragrafı yeni bir kapı açıyor, sürekli yükselen tansiyonuyla sonuna kadar merakınızı cezbediyor. “Geçmişte yaşayanlar bize oranla devdiler ama bizler cüce olsak da omuzlarına oturarak yani onların bilgeliğinden yararlanarak onlardan daha iyi görebiliyorduk” diyen Umberto Eco’nun da çağımızın devi olduğunu her satırda tekrar tekrar etkilenerek görüyorsunuz.

Eren Yücesan Cendey’in titiz çevirisiyle Türkçeye kazandırılan kitabın son bölümü olan ‘Kutsal Olanın Temsili’, hazırlanmasına rağmen festivalde okunmayan bir metin. ‘Hatalı bilgi vermek, yalan söylemek, sahtecilik yapmak’ başlıklı dersten bir bölüm paylaşmak istiyorum: “Torquato Accetto, ‘Dürüst Gizlenme’ (1641) eserinde simülasyonu övmüyordu, çünkü bu durumda sergilenen hal aslında olmayan haldi, bu dissimülasyon (gizlenme) idi; bu durumda olunan hal gösterilmez deniyordu ve Kant’ın mahkûm edeceği sahte tevazu uygulanıyordu. Accetto’ya göre (entrikalar, aldatmalar, tehditler, tuzaklar yüzyılında): ‘İhtiyatlı yaşama, ruhun saflığı eşlik eder. (...) Tuzaklarla dolu bir yolda ağır ve yavaş adımlarla ilerlemek gerekir. (...) Kutsal Kitap bizi yılanlar gibi temkinli, güvercinler gibi basit olmaya davet eder. (...) Kandırmayı bilmeyen yaşamayı bilmez. (...) Dissimülasyon, şeyleri oldukları gibi göstermeme sanayiinden, dürüst gölgelerden oluşmuş bir perdeden başka bir şey değildir. (...) Ve bundan sahte olan oluşmaz ama gerçeğe dinlenme payı verilir. (...) Eğer biri her gün maske taksa bütün öteki insanlardan daha ünlü olur... Ama var olmuş ve var olan tüm dissimülasyon ustalarından bir daha haber alınamamıştır.”

Başta bahsettiğim videoya pas atarak bitireyim. Umberto Eco, kitaplığıyla ilgili konuşurken, ziyaretçilerini ikiye ayırmış: Biri, “Bu kitapların hepsini okudunuz mu?” diye soranlar, diğeri de küçük bir azınlık olmakla birlikte, kitapların araştırma aracı olduğunu bilenler. Ardından da eklemiş: “Henüz okunmamış kitaplar, okunmuş olanlardan çok daha fazla kıymetlidir.” Karşınızda çok kıymetli bir kitap var. Biz cüceler, Umberto Eco’nun omuzlarına oturarak etrafımıza daha iyi bakabiliriz. Bu fırsatı kaçırmayın.

DEVLERİN OMUZLARINDA / MİLANO DERSLERİ
Umberto Eco
Çeviren: Eren Yücesan Cendey
Doğan Kitap
390 sayfa, 57.5 TL.