Türkiye’de muz değil dayak yerdi

Geçen hafta Art Basel Miami sanat fuarında sergilenen ünlü İtalyan sanatçı Maurizio Cattelan’ın duvara bantlanmış gerçek bir muzdan oluşan ‘Komedyen’ adlı sansasyonel yapıtı, yaklaşık bir haftadır dünyanın gündeminde. İki versiyonu 120 bin dolara satılan ‘Komedyen’, daha sonra performans sanatçısı David Datuna tarafından duvardan koparılarak yenildi. Performansına ‘Aç Sanatçı’ adını koyan Datuna, yaptığı açıklamada muzun çok lezzetli olduğunu vurguladı.

David Datuna

Cattelan gibi provokatif işleriyle tanınan ve geçen yıl Pilevneli Galeri’de açtığı sergide yer alan ‘antik heykel’inin başına yerleştirdiği gerçek muzu yiyen güncel sanatçı Genco Gülan, Cattelan’ın ‘Komedyen’ adlı çalışmasını çok beğendiğini belirtip ekliyor: “Çünkü bu iş, hepimizi sanat hakkında konuşturmaya başladı. Birdenbire bütün dünyanın gündemini değiştirdi. Ve sanat sektöründe oyun kurucunun, kural belirleyicinin sanatçı olduğunu bize gösterdi.”

Duvara bantlı gerçek bir muzun 120 bin dolara satılmasının abartılı olmadığını belirten Gülan, “Catellan iyi bir sanatçı. Uzun dönemdir yapıt üretiyor. Bu fiyat uzun dönemdir ürettiği yapıtların sonucu. Para eden muz oldu ama onun arkasında yüzlerce işi var. Cattelan’ın Guggenheim Müzesi koleksiyonunda yer alan ‘Amerika’ adını verdiği altın kaplama klozeti, geçen eylül ayında İngiltere’de sergilendiği bir saraydan çalınmıştı” diye konuşuyor.

Genco Gülan

SANAT TARTIŞILMALI

Muzu yiyen David Datuna’nın ‘Aç Sanatçı’ performansını da çok başarılı bulan Genco Gülan, “Çünkü sanat etkileşimle ilerler. Datuna böyle bir performansı Türkiye’de gerçekleştirmiş olsaydı muhtemelen güvenlikçilerden dayak yerdi. Bırakın yapıtı yemeyi dokunmaya kalksa bile... Baskıcı alanlarda sanatın bu şekilde evrilmesi mümkün değil. Sanat ortamı özgürlükçü olmazsa istediğiniz kadar para yatırın, ilerleyemez. İş parayla olmuyor. Türkiye’de müzeler kuruldu, dev sponsorlar var ama özgürlükçü yaklaşıma ulaşamadığımız için sanat ilerleyemiyor. Sanat eseri kabul görmüş olmamalı, sanat eseri tartışılmalı. Biz tartışma ortamımızı kaybettik. İşte muzun başardığı bu. Şimdi seninle neden konuşuyoruz? Muz işinin bir sonucu bu” diyor.

‘BEN DE YAPARIM’ DEMEKLE OLMAZ

Prof. Hasan Bülent Kahraman (Işık Üniversitesi Rektör Yardımcısı): “Ne Catellan’ın duvara sapsarı bir muzu bantla tutturmasına şaşırdım ne de bir performans sanatçısının onu yemesine. İkisini de, evet, güncel sanatın birer ‘somut’ örneği olarak kabul ediyorum. Belki kimse farkında değil ama bir kere Duchamp sonrası sanatı benimsemişsek ve eğer düşünmenin bile sanat yapıtı olmasını kabul etmişsek, neden Catellan’ın yapıtını ‘sanat-dışı’ olarak görüp nitelendireceğiz? Üstüne üstlük, evet, sanat üstüne üretilen düşünce sanat yapıtını önceleyebilir de, aşabilir de. Bugüne kadar süreç sanatı diye bir şeyi öğrenmedik mi? Daha önce de bazı sanatçılar zaman içinde çürüyecek, eriyecek, dönüşecek maddeleri sanat yapıtı olarak kullanmadı mı, Catellan’ın duvara tutturduğu muz belki de Afrika’dan geliyor, Afrika, yoksulluk, emek sömürüsü demek, günümüzdeki yakıcı sorun göçmenlikle arasında bir ilişki kurulabilir...

Güncel sanat böyle bir şey. O nedenle son zamanlarda düşünce sanatı diye adlandırdığım bu kategorinin sanat-zanaat ilişkisini tamamen ortadan kaldırdığını, oysa sanatın estetikle, güzelle, ebedi olanla yani Kant estetiğiyle veya Rönesans ya da bal gibi modern sanatla ilişkisinin koptuğundan söz ediyorum. Sanat ‘tarihleri’ biraz da yapılanın içinden yazılıyor. O bakımdan Catellan’ın yapıtı da bize bugünü anımsatan bir işaret olarak kalacak.
Sanat yapıtı bugün imza için alınıyor. Sanat yapıtı ‘Ben de yaparım’ demekle olmaz, sanatı iş edinenin düşünmesi ve eylemesiyle olur. Güncel sanat ve onun Catellan gibi zeki ve kurnaz bir sanatçısı varsa buna benzer daha çok örnekle karşılaşacağız!”

‘SANAT DÜNYASINI SOĞAN YEMEYE DAVET EDİYORUM’

Ayşegül Sönmez (sanat eleştirmeni): “Ben olaya mizahi yaklaşıyorum artık. Çünkü bu muz hadisesi ilk değil. Anlaşıldı ki son da olmayacak. Bu arada bu performans; Sarah Lucas’ın performansı, şu an Arter’de sergilenmekte olan Sigmar Pole’un ‘Patates Ev’, Ai Weiwei’nin ‘Ay Çekirdekleri’ gibi içinde yiyecek geçen pek çok performans ve işleri çağırarak bir bakıma oral alışkanlıklarımız üzerine bir düşünme fırsatı yaratsın. Bırakın onlar Art Basel’da muz yesin, biz soğan... Muz yemek kolay da soğan yesinler görelim. Ama Marina Abramovic’in bir performansındaki gibi soğan yenirse işin içine katılan gözyaşı nasıl yenilenebilir? Acı ve gözyaşı farkıyla sanat dünyasını Abramovic’in performansından aldığım ilhamla soğan yemeye davet ediyorum.”

AKIM OLDU

Cattelan’ın ‘muz’u sosyal medyada akım haline geldi. Bantlı muz esprilerini, bantlı salatalık, patlıcan, havuç, domates, biber takip ediyor.