Türkiye 53 yıldır peşini bırakmadı; Sion Hazinesi buraya gelecek

Kültür ve Turizm Bakanlığı son yıllarda Avrupa ve ABD’de yaptığı diplomatik girişimler ve mahkeme yolu ile bir çok eserin ülkemize iadesini sağladı. Boğazköy Sfenksi, Yorgun Herkül, Lidya Stelleri, Herakles Lahdi gibi çok önemli kültür varlıkları anavatanlarına dönmeyi başardı. Kültür Bakanlığı yasa dışı yollarla ülkemizden giden eserlerin peşini bırakmıyor. Şimdi sırada 1963 yılında Antalya Kumluca ilçesi Hacıveliler köyünden ABD’ye kaçırılan Sion Hazinesi var.

KADIN ÇOBAN BULDU

Korydalla antik kentinde 1963 yılında Sion hazineleri tesadüf eseri bulundu. Bir kadın keçisini otlatırken ayağının çukura saplanması sonucu hazine ortaya çıktı. MS 6’ncı yüzyıla ait olduğu belirlenen Bizans Kilisesi kalıntıları içinden çıkarılan eserlerin büyük çoğunluğu yağmalanarak yurt dışına kaçırıldı. Küçük bir bölümü jandarma tarafından Antalya Müzesi’ne teslim edildi. Üzerinde Bizans’ın en görkemli olduğu 1’inci Jüstinyen Dönemi’nde Konstantinapolis’te yapıldıklarını gösteren damgaların bulunduğu hazinenin hayırsever piskopos Eutykhianos tarafından Sion Manastırı’na hediye edildiği kabul ediliyor. Bu nedenle de Sion hazinesi olarak biliniyor.

Uluslararası eski eser kaçakçısı olarak bilinen Yunan George Zacos, ABD’de yaşayan emekli Büyükelçi Robert Woods Bliss ve eşi Mildred Barnes Bliss’e 1963 yılında hazineyi 1 milyon dolara sattı. Eserler 1967 yılında Washington’da bulunan Bliss çiftinin kurduğu Dumbarton Oaks Müzesi’nde ortaya çıktı. ‘Church Treasure’ başlığı altında yer alan eserlerin Antalya yakınlarından gelme dini bir define olduğu ve yarısının Oaks’ta bulunduğu da açıkça belirtildi. Müzede Sion Hazinesi’ne ait kayıtlarda eserlerin 13’ünün Zacos tarafından Dumbarton Oaks Müzesi’ne satıldığı yer alıyor. Müze kayıtlarında Zacos’un bir eseri de 1979 yılının Nisan ayında bu müzeye hediye ettiği kaydediliyor. Koleksiyondaki 15 eserden diğer ikisinin ise başka koleksiyoncular tarafından bu müzeye satıldığı veya hediye edildiği anlatılıyor.

53 YILDIR PEŞİNDEYİZ

Sion Hazinesi’nin ABD’de olduğunun ortaya çıkması üzerine eserlerin iadesi konusunda ilk görüşmeler 1967 yılında başladı. Müze, eserlerin 1963 yılında iyi niyet kapsamında satın alındığını belirterek, iadesine olumsuz yaklaştı. Müzenin bağlı olduğu Harvard Üniversitesi’nin 1973 yılında aldığı, ‘yasa dışı yollardan ülkelerinden çıkarılmış kültürel varlıkların ülkelerine iadesi’ kararı uyarınca, dönemin Müze Müdürü Giles Constable, Türkiye’ye, hazinenin Antalya Müzesi’nde bulunan parçalarının ABD’ye götürülerek onarımlarının yapılmasını ve eserlerin 100 yıl süreyle müzede teşhirini önerdi. Fakat bu öneri kabul görmeyince iade gerçekleşmedi.

Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkilileri Oaks Müzesi’nin yaklaşık 53 yıldır oyalamalarından yoruldu. Eserlerin iadesi için şimdi yargı yolu gündeme geldi. Eğer Oaks müzesi eserlerin iadesine yanaşmaz ise uzun yıllar devam edecek bir mahkeme süreci kaçınılmaz görülüyor.