Tüm insanlık için bir kişisel gelişim kitabı

Son yılların en popüler isimlerinden Yuval Noah Harari, ‘Sapiens’ ile insanlık tarihini ateşin evrimin ta en başından içinde bulunduğumuz noktaya kadar kısa, öz ve olabilecek en anlaşılır şekilde özetlemişti. Geleceği tahmin etmeye soyunduğu Homo Deus da Sapiens kadar başarılı oldu. Yazar bu kez ‘21. Yüzyıl için 21 Ders’ ile döndü.

Harari’nin Sapiens’ten beri alameti farikası olan iddialı dili bu kez liberal düşüncenin geldiği yerden siber savaşa pek çok konuya değindiği bir yazılar derlemesi olarak karşımızda. ‘21. Yüzyıl için 21 Ders’ insanlığın nereye ulaştığını tespit ediyor ve ne yöne doğru gidebileceğine dair varsayımlar içeriyor. Bir anlamda tüm insanlık için bir kişisel gelişim kitabı olarak da tanımlanabilir.

Harari’nin bütün klasik temaları kitapta kendine yer bulmuş. Donald Trump ve bazı muhtelif devlet başkanlarının şahsında sembolize olan ve yükselen otoriterleşme, yazarın gelecek tahminlerinde kıyameti getirecek faktör olan küresel ısınma, yeni teknolojinin getirdiği yeni ahlaki yükümlülükler ve elbette dinler.

Dinleri ve milliyetçiliği ‘alçakgönüllük’ başlığı altında ele alıyor ve şöyle şeyler diyor: “Pek çok insan kendini dünyanın merkezi, ait olduğu kültürü de insanlık tarihinin kilit unsuru saymaya meyillidir. Pek çok Yunan tarihin Homeros, Sophokles ve Platon’la başladığına ve tüm fikir ve buluşların Atina, Sparta, İskenderiye ve Konstantinapolis’te doğduğuna inanır. Çinli milliyetçilerin buna cevabıysa tarihin esasen Sarı İmparator ve Shang hanedanlıklarıyla başladığı ve Batılılar, Müslümanlar ya da Hintlerin tüm marifetlerinin Çin buluşlarının sönük bir kopası olduğudur.

Dindar Müslümanlar, Hz. Muhammed öncesi tarihi büyük ölçüde lüzumsuz addeder ve Kur’an’ın inmesinin ardından gelişen tüm olayların merkezinde İslam ümmetinin bulunduğunu varsayarlar. Müslümanlar arasında başlıca istisnalar Türk, İran ve Mısır milliyetçileri. Onlar Hz. Muhammed öncesinde bile kendi milletlerinin insanlığın medarıiftiharı olduğunu ve Kur’an indikten sonra da İslam’ın saflığını koruyup şanını yayanın da yine kendileri olduğuna inanıyorlar.”

FREUD’UN ANNESİ ÇOK MU ÖNEMLİ?

Yahudiliğin insanlık tarihinde oynadığı rolü ise Freud’un annesinin Batı tarihinde oynadığı role benzetiyor ve “Annesi olmasaydı Freud da olmazdı ama modern Batı tarihi yazılırken kimse Freud’un annesinden bahsedilmesi gerektiğini düşünmüyor. Aynı şekilde Yahudilik olmasa Hristiyanlık da doğmazdı ama dünya tarihini kaleme alırken Yahudiliğe çok fazla önem verilmesini gerektiren bir durum değil bu” diyor.

Kolay okunur, anlaşılır yer yer mizahi dil daha önceki iki kitapta da olduğu gibi eserin artılarından. “Milli, dini ve kültürel gerilimler insanların kibirli bir şekilde kendi millet, din ve kültürlerinin en mühimi olduğunu. Dolayısıyla kendi çıkarlarının diğerlerinden ya da genel olarak insanlığın çıkarlarından önce geldiğini düşünmesinden kaynaklanıyor. Milletleri, dinleri ve kültürleri bu dünyadaki asıl yerleri konusunda daha gerçekçi ve alçak gönüllü düşünmeye nasıl sevk edebiliriz” gibi günümüzde yeterince duymadığımız şeyleri duymak da iyi hissettiriyor.

Bize göre eksileri ise lafın üç kitaptır dönüp dolaşıp aynı yerlere gelmesi. Geçmişi ve bugünü bir bağlama oturtup geleceğe dair tavsiyeler verme sürecinde Harari’nin en büyük dayanağı yine yeniden evrimsel psikoloji. Putin ile Cengiz Han’ı kıyaslayıp Putin’i ehvenişer bulurken de verilerin mülkiyeti ile taş devrindeki fildişi boncuklar arasında bağlantı kurarken de buradan destek alıyor.

Ayrıca bölümlerin genelde bir karara bağlanmadan “Öte yandan savaşı imkansız addetmek de saflık olur” gibi karamsar bir ucu açıklıkla bitmesi ve kitabın sonlarında çözüm önerileri arasında Harari’nin bizi kendisinin de daha iyi bir tarihçi olmasına vesile olduğunu söylediği meditasyona yönlendirmesi kimi okura gelirken kimisine de gelmeyecektir.

Ancak son toplamda ‘21. Yüzyıl için 21 Ders’, Harari’nin katılmasanız bile sizi üzerine düşünmeye sevk eden fikirleriyle oldukça zevkli bir okuma. Sorduğu bütün soruların cevaplarını vermek de yazarın işi olmayabilir zaten.

21. YÜZYIL İÇİN 21 DERS
Yuval Noah Harari
Çeviren: Selin Siral
Kolektif Kitap
336 sayfa, 35 TL.