Travma sonrası stres bozukluğu Vietnamlıları da vurmadı mı?

‘Yeryüzünde Bir An İçin Muhteşemiz’, Vietnam’da doğan, daha sonra ABD’ye göç eden şair Ocean Vuong’un ilk romanı. Roman, bir gencin okuma yazma bilmeyen annesine nasıl yazar olduğunu anlattığı mektuplardan oluşuyor. O mektuplarda Vietnam Savaşı da var, ABD rüyasının nasıl büyük bir yalan olduğu da, aşk da... Ama en çok edebiyatın yaraları nasıl sarmaladığı, nasıl iyileştirici bir güç olduğu var!
Romanda anlatıcının adı Küçük Köpek olarak geçiyor. Vietnam’da doğduğunda Şamanlar zorba babasının korkusuyla ona Ulusun Vatansever Lideri adını verseler de büyükannesi Lan daha gerçekçi davranıp ailenin en güçsüz, en çelimsiz üyesine Küçük Köpek’i layık görüyor. Küçük Köpek’in büyükannesi Lan, çocuk gelin olmayı reddedip kocasından kaçıyor ancak yaşamak için Saygon’da Amerikalı askerlere fahişelik yapmaktan başka bir yol bulamıyor. Karnında bir Amerikalı askerin çocuğuyla yaşam savaşı verirken bir başka askere âşık oluyor. Birbirlerini yargılamadan yaralarına merhem olmaya çalışıyorlar, evlenip bir çocuk daha yapıyorlar. Tüm acılara aşklarıyla umut olmak için savaşıyorlar. Ancak beyaz Amerikalı yasaları devreye giriyor ve aile çocuğunu iki savaşın da ortasından çekip alıyor. Vietnamlı küçük kadın beyazlara benzeyen iki kızı ve torunuyla yeni bir hayat için Amerika’ya geldiğinde ise onu daha iyi bir gelecek beklemiyor.
EDEBİYAT İYİLEŞTİRİR
Küçük Köpek’in annesi bir manikürcüde çalışıp oğluna bir gelecek kurmaya çalışıyor. Kocasından gördüğü şiddetten kurtulmak için kaçtığı yeni hayatında beyaz tenine tezat Vietnamlı dili hep ona engel oluyor. En iyi “Affedersiniz” demeyi öğreniyor yeni hayatında. Başının hep eğik olduğu kadınlar hep ona yukarıdan bakıyor. Oğluna da yukarıdan bakmasınlar diye iyice eğiliyor kadın ama Küçük Köpek de dik durmayı başaramıyor. Annesi ona hep fazla dikkat çekmemesini öğütlüyor her zaman; çünkü zaten Vietnamlı. Ve bu bile belinin bükülmesine yetiyor büyürken. Üzerine bir de gey olduğunu anlıyor Küçük Köpek. Yani ‘fırsatlar ülkesi’nde ona fırsat verilmemesi için tüm kusurlu özelliklere sahip. Âşık olarak iyileştirmek istiyor kendini ama bu kadar arızalı hayatlarda normal insanlara rastlanmaz ki! Buluyor kendi gibi arazlı birini. Ama o biri, Küçük Köpek’ten de arızalı çıkıyor zaten, nihayetinde uyuşturucunun dibine vurup kaçıyor iyileşme savaşından. Küçük Köpek ise kaleme kâğıda sığınıyor. Yazar oluyor ama bir an için mutlu oluyor mu işte o da okurun yorumuna kalıyor. ‘Yeryüzünde Bir An İçin Muhteşemiz’, işte o bir an için ödenen tüm bedellerin yekûnu.
Kitap sadece romantik değil aynı zamanda çok sert. Yıllarca Amerikalı askerlerin travma sonrası stres bozukluğundan mustarip hallerini acınaklı şekilde anlatan kitaplara, filmlere nazire yaparcasına Vietnamlıların savaş sonrası altüst olan hayatlarından bir kesit sunuyor. Bununla da kalmıyor, Amerikan rüyasının altındaki ikiyüzlülüğü, ırkçılığı, sınıf farklarını gözler önüne seriyor. Aynı zamanda ‘özgürlükler ülkesi’nde genç bir adamın cinsel yönelimlerinden dolayı neler yaşadıklarını anlatıyor. Tüm bu gerçeklere rağmen insanların emperyalizme duyduğu hayranlığın altını ise acıyla çiziyor. Emperyalizmin insanlara sunduğu bir anlığına bile olsa başarmak/mutlu olmak vaadine kanıp kendilerini kurban edişini izletiyor okura. Ama sonunda o vaadi emperyalizm değil edebiyat yerine getiriyor. Edebiyat iyileştiriyor. Annesinin belki de hiç okuyamayacağı mektuplarla Küçük Köpek hem Amerika’da açılan yaralarını hem de Vietnam’dan gelen yaraları biraz da olsa rahatlatıyor.

YERYÜZÜNDE BİR AN İÇİN MUHTEŞEMİZ �

Ocean Vuong
Çeviren: Deniz Koç
Harfa Yayınları, 2021
256 sayfa, 32 TL.