‘Toplumsal Hareketler’in çağdaş dünyaya etkisi

Günümüz gelişmiş demokratik toplumlarının önemli bir öğesi haline gelen ‘toplumsal hareketler’, genel olarak ‘toplumda değişimi amaçlayan organize oluşumlar’ olarak tanımlanır. Toplumsal hareket süreçlerinde grup üyeleri ortak bir kimlik inşa ederek bu kimliği paylaşır. Enformel ağlarla hareket eden insanlar çatışmacı kolektif eylemlere geçer. Toplumsal hareketler bir organizasyon ya da örgüt değildir. Yeri geldiğinde formel örgütleri de içerebilen özel bir toplumsal süreçtir. Geleneksel literatürde toplumsal hareketler sınıf çatışmaları ya da ulus meselelerine odaklanırdı. ‘68 olaylarıyla birlikte ‘yeni toplumsal hareketler’ ortaya çıktı ve kadınların özgürleşmesi, çevresel koruma, hayvan hakları vb. kaygılara odaklananlar eylemlerle kendinden söz ettirmeye başladı. Protestoların miktarındaki ve niteliğindeki değişiklik sosyal bilimcilerin yaklaşımında ciddi yeniliklere yol açtı. İtalyan siyaset bilimci, European University Institute’te sosyoloji profesörü Donatella della Porta ile Trento Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Başkanı Profesör Mario Diani tarafından yazılan ‘Toplumsal Hareketler’, bu konudaki en önemli metinlerden biri olarak gösteriliyor. Sosyoloji ve siyaset biliminin uluslararası alanda kabul görmüş iki önemli isiminin incelemelerini içeren ‘Toplumsal Hareketler’, sosyoloji, siyaset sosyolojisi, siyaset bilimi öğrencileri ve akademisyenleri için mutlaka okunması gereken bir ders metni olarak nitelendiriliyor. Porta ile Diani, 1960’ların sonlarından milenyumun başlarına kadar devam eden süreçte, siyasi partilerle ya da sendikalarla ilişkisi kopmuş siyasi örgütlerin protesto eylemlerinin nasıl Batı demokrasinin kalıcı bileşeni haline geldiğinin araştırmasına girişiyor.

Taban aktivizminin protesto politikaları ve yürüttükleri sembolik mücadelelerini ‘alışılmamış’ olarak tasvir etmek artık mümkün değil. 1960’lı yılların öğrenci ve işçi protestolarını kadın hakları, etnik kimlikler, barış ve çevre konularına odaklanan hareketler izledi. İşte bu noktada ‘Toplumsal Hareketler’ bu uluslararası alandaki kilit soruları ele almak için sosyal bilimlerdeki araştırma ve ampirik çalışmalardan yararlanıyor. Yazarlar çağdaş hareketlerin yapısal temellerini inceliyor. Bireysel eylemler gibi kolektif eylemlerin de rasyonel olduğu düşüncesinden hareketle ortaya çıkan ‘Kaynak Mobilizasyonu Teorisi’nin kanıtlarını ortaya koyuyor.
Kitap toplumsal hareketler ile siyasi sistemler arasındaki etkileşimle ilgili olarak yaklaşık 50 yıllık bir süreçte meydana gelmiş çok sayıda örnekle toplumsal hareketlerin yapısı ve süreçlerinin karşılaştırmalı bir incelemesini sunuyor. “Neo-liberal küreselleşmeye karşı olan inisiyatifler oldukça heterojendir ve birbirleriyle zorunlu olarak bağlantılı değillerdir” diyen ikili, Seattle’da Dünya Ticaret Örgütü’ne karşı yapılan eylemler, 800 örgütün birlikte 2001’de Cenova’daki G8 zirvesindeki protestoları gibi örneklerle temel eylem mekanizmalarının geçmiş ve şimdiki farklı hareketlerde nasıl işlediğini bilimsel bir dille açıklıyor.

Diani ve Porta incelemelerinde toplumsal hareket analizi için dört temel sorunun cevaplarını en ince ayrıntısına kadar çalışıyor. “Toplumsal hareketleri çatışmaların ifadesi olarak görebilir miyiz?”, “Nasıl oluyor da belirli bazı toplumsal aktörler, bir ortaklık duygusu geliştiriyor ve aynı kolektif biz ile özdeşim kuruyor?”, “Örgütler, kolektif zorlukların ve bunların sonuçlarının gücünü en üst düzeye çıkarmaya çalışırken hangi biçimleri alırlar?”, “Kolektif şiddetin ve güç sahiplerine karşı diğer kamusal muhalefet türlerinin zaman içinde değişen yoğunluğunu ne açıklar?” Toplumsal hareketler içinde örgütlenme, olaylı protestolar, siyasi fırsatlar, sembolizm ve kimlik ile toplumsal değişim konularını tartışan metin, sosyal bilimler ve siyaset bilimi öğrencileri ve akademisyenleri için kavramsal bir metodoloji sağlarken, konuya ilgi duyan okuyucular için de son yıllarda yaşanan olayları anlamlandırmada temel bir eser olarak duruyor.

toplumsal hareketler
Donatella della Porta,
Mario Diani
Çeviren: Pelin Çakır, Ceren Gülbudak
İş Kültür, 2020
504 sayfa, 42 TL.