Sümerbank ya da ‘Bir Ulusu Giydirmek’

Devletçilik, halkçılık, ‘yerli ve milli’ üretim hareketi, tektipleştirme politikası, ne derseniz deyin, Sümerbank Türkiye için sadece bir sanayi hamlesi ya da kamu yatırımı değil, aynı zamanda ulusal bir sembol, sınıflar ötesi ve kuşaklar aşırı değeri olan bir marka. Türkiye’nin hemen her yerine onlarca yıl boyunca ulaşmış, gelin yorganından kefen bezine, çocuk ayakkabısından çubuklu pijamaya evin her odasına, ailenin her ferdine hitap etmiş.
Bizim ailede en az üç kuşağın hayatında yeri var Sümerbank’ın. Tam bir Cumhuriyet kadını olan anneannem Singer dikiş makinesinin başına geçer, zarif elleriyle yaz için basma, kış için pazen elbiseler dikerdi. Çocukken evin dolap ve çekmecelerinde Sümerbank marka kumaş artıklarını keşfetmemle birlikte oyunlarım da farklı renk ve dokulara büründü. Anneannemin diktikleri en çok anneme yaramış; siyah beyaz başlayıp renkli devam eden çocukluk fotoğraflarında desen desen tasarım kıyafetler içinde reklam yıldızlarını andırıyor.
Benim payıma liberalizm ve hazırgiyim akımının etkisiyle Sümerbank’ın son zamanları düştü. Bir de Sümerbank postalı efsanesi... İroni bu ya, 90’lı yıllarda sadece ordu mensupları değil, Beyoğlu’nun punk-rock ‘tayfası’ da Sümerbank’ın dayanıklı postallarından bahseder, postalları yaz-kış ayağından çıkarmazdı. Bizim için Sümerbank giderek Bozcaada mağazasında stokta kalan kumaşları nostaljiyle incelenen, Zeytinburnu sahilindeki arazisinin önce atıl bırakılışı, sonra tartışmalı bir şekilde elden çıkarılışı takip edilen bir kamu kuruluşuna dönüştü. Şimdi bir sergi vesilesiyle yeniden karşımızda. Bir zamanların Sümerbank reklamı ise kulağımızda: En güzeli, en sağlamı, en ucuzu!

‘Bir Ulusu Giydirmek: 1956-2000 Yılları Arası Sümerbank Desenleri’ adlı sergi, 12 Şubat’a kadar Ankara’da Çankaya Belediyesi Çağdaş Sanatlar Merkezi’nde ziyaretçileri bekliyor. 1930’larda Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin tekstil sektöründe atılım yapma kararıyla başlayıp 2000’li yıllardaki özelleştirme politikalarına kadar süren Sümerbank hikâyesi 10’ar yıllık zaman çizelgeleri etrafında zengin bir görsel arşiv eşliğinde anlatılıyor.
Projenin arkasında İzmir Ekonomi Üniversitesi var. Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi bünyesindeki Moda ve Tekstil Tasarımı Bölümü 2006 yılında İzmir Halkapınar Basma Sanayii’ne ait kumaş albümlerini koruma altına alarak tekstil alanında kültürel mirasa sahip çıkmak adına öncelikle bir arşiv çalışması başlatıyor. 1956-2001 yılları arasında Sümerbank’ın çıkardığı tam 6 bin 600 farklı kumaşın dijital ortama aktarılmasıyla başlayan süreç, 2015 yılı itibariyle TUDİTA- Türkiye Dijital Tekstil Arşivi adıyla www.tudita.com adresinde kullanıcılara ulaşıyor.
Sergide ise yine aynı dönemde üretilen yaklaşık 200 bin farklı kumaş arasından seçilenler serigrafi baskı ve dijital baskı teknikleriyle yeniden üretilerek dönem giysileri olarak modeller üzerinde sunuluyor. Sümerbank tarafından üretilmiş çok sayıda giysi, belge ve objenin üniversiteye bağışlanmasının katkısıyla vitrinler içinde orijinal Sümerbank ürünleri de sergileniyor. Serginin en önemli özelliği Sümerbank’ın geçirdiği farklı süreçlerin Türkiye ve dünya moda tarihinin önemli olaylarına paralel aktarılması. Böylece sadece Sümerbank tarihini, ürün ve desen skalasını değil çeşitli dönemlerde küresel kültüre yön veren moda akımları ve ikonlarının Türkiye’deki yansımalarını da takip etmek mümkün. Moda tarihine eğlenceli bir yolculuk sunuyor, çünkü Zeki Müren, Barış Manço ve Rıfat Özbek de var bu sergide, Brigitte Bardot, Lady Diana ve David Bowie de.

BİR TASARIM OKULU OLARAK SÜMERBANK

Projeyi bir arşiv sergisi olmanın ötesine taşıyan yanı desen ve tasarıma verilen öncelikle ortaya çıkıyor. Sergi öncelikle bir ‘tasarım okulu’ olarak Sümerbank’a bakıyor. Tekstil tasarımcıları yetiştiren, özgün desenleriyle kendine has bir üslup oluşturan, dünya modasına entegre ulusal bir moda anlayışı yaratan bir kurum var karşımızda. Fotoğraflarda, illüstrasyonlarda, kumaş örneklerinde, giysi ve objelerde gördüğümüz desen ve tasarımların çeşitliliği ve cazibesinden etkilenmemek mümkün değil. Bugün ‘retro’ sayılabilecek kıyafetlerin birkaçını alıp giymek geliyor insanın içinden.
‘Bir Ulusu Giydirmek: 1956-2000 Yılları Arası Sümerbank Desenleri’ sergisi, 12 Şubat’a dek Çankaya Belediyesi Çağdaş Sanatlar Merkezi’nde gezilebilir. csm.cankaya.bel.tr