Sır asla bilinmeyecek

Francisco Casavella ya da gerçek ismiyle Francisco Garcia Hortelano, 1963 yılında Barselona’da doğdu. Barcelona Üniversitesi’ndeki felsefe ve edebiyat eğitimini yarıda bırakıp bir süre bankada çalıştı ancak felsefe eğitimi sırasında edebiyata merak sarmıştı. 1980’li yıllarda çeşitli dergilere, daha sonra da El País ve El Mundo gazetelerine edebiyat, sinema ve müzik eleştirileri yazdı. 27 yaşında tamamladığı ilk romanı ‘El triunfo’ (1990) ile Tigre Juan Ödülü’nü aldı. Devamında gelen üç romandan sonra İspanya’daki Franco diktatörlüğünün ardından yaşanan geçiş dönemini anlattığı üçlemesi ‘El dia del Watusi’yi yayımlandı. Son romanı ‘Lo que sé de los vampiros’ ile 2008 Nadal Ödülü’nü kazanan Casavella, aynı yıl -54 yaşındayken- kalp krizi nedeniyle hayatını kaybetti.

‘Eğlencelerin Sırrı’nın kahramanı ve anlatıcı Daniel Basanta Vâzquez, şahsına dair en ayırt edici özelliğini takdim ederek başlıyor söze: “Acayibim ben. Acayiplikte iddialıyım. Niçini, nedeni, neredesi belli olmayanım. Siniri patlak, kafadan çatlağım.”
Kendisini acayip hissetmesinin nedeni acayip bir çocukluk geçirmesinden: Barselona’da doğmuş, annesini doğum sırasında kaybetmiş, altı yaşına kadar müzik öğretmeni babasıyla yaşamış. Ders verdiği akademi kapanınca her gece başka yerde çalan bir orkestraya girmek zorunda kalan babası, oğlunu halalarıyla dedesinin yanına -Galiçya’ya- göndermiş. Daniel, ‘bir yaz mevsimi’ için razı olmuş ama yaz bittiğinde hâlâ oradaymış, epey de kalmış; sekiz-dokuz yıl...
Bu yılları tuhaf, komik ve sevecen dedesinin hayat hikâyesini dinleyerek geçiren Daniel, ‘Hahadamlar’ı, ‘Kurtadamlar’ı, Kongo dansının coşkusunu, hepsinden önemlisi de ‘Eğlencelerin Sırrı’nı öğrenmiş dedesinden. Aslında öğrenmekten ziyade ezberlemek diyelim, zira dedesinin yedi maddede sıraladığı gizli bilgilerin en sonuncusu, sırrın asla bitmeyeceği, yani bilinemeyeceği...
Daniel evden kaçtığı ilk günde, bir barda karşısına çıkan tilt makinesindi sırların ilk işaretini bulduğunu düşünecektir. Ne var ki halaları tarafından yakalanır ve babasına teslim edilir. 1979’da 15 yaşındaki Daniel, aslında pek tanımadığı babasıyla birlikte Barselona’ya dönmektedir.
70’lerden kalma hippi bozması bir adamdır babası ama oğlunu kilise idaresindeki erkeklerden ibaret bir okula yazdırmıştır. Daniel, kaderine ve babasına küfürler yağdırarak başladığı okulda ve keşfetmeye çalıştığı şehirde dedesinin ‘Kurtadam’ dediği türden insanlarla çevrildiğini anlayacaktır. Yine de hem ‘Eğlencelerin Sırrı’nı hem de hayatının ‘Hahkız’ını inatla bulmaya çalışır. Ve nihayet bir tilt makinesinin önünde Chenta ile karşılaşır...
Daniel Bassante’nin, dedesinin deyişiyle eğlencenin sırlarını, babasına göre âlemlerin muammalarını keşfetme yolundaki yürüyüşü türlü engele rağmen sürüp giderken kişiliği de gelişiyor elbette. Kısacası ‘Eğlencelerin Sırrı’nın ‘bildungs roman’ (oluşum romanı) kalıplarına uygun bir kurgusu var. Ama önemli bir farklılık da var: Alman ‘bildungs roman’ akımında kurgu bir çocuğun olumlu anlamda oluşumu -eğitimi, dünya görüşü, kederleri, sevinçleri, aşkları- etrafında gelişirdi. Oysa Daniel, Barselona gecelerine ‘akıyor’, gizlice sızdığı barlarda, diskolarda sokak kültürünü geliştiriyor. Evet, Daniel’in de aradığı bir hazine var; ama kendisini nirvanaya erdirecek ‘Kutsal Kâse’yi aramıyor, Daniel eğlencelerin sırrının peşinde. Onun için doğru olan da bu aile geleneği; hayatı gönlünce, neşeyle ve coşkuyla yaşamak. Dededen torununa miras kalan ‘Kurtadamlar’ ile ‘Hahadamlar’ kavramları, antikçağlara dek uzanan bir çatışmadan, Apollonian ve Dionysian arasındaki ikilemden başka bir şey değil.

İSPANYA’NIN KİRLİ GERÇEKLİĞİ
Ne yazık ki Hahadam olmak ve Hahkadınını bulmak, hayatı gönlünce, neşeyle ve coşkuyla yaşamak kolay olmuyor. Daniel arayışının daha ilk adımlarında yiyecek hayatın sillesini...
Kahramanı gibi ‘Eğlencelerin Sırrı’ da dönüşüme uğramış. Casavella başlangıçta -1997’de- gençlik romanı tarzında yazdığı romanını 2006’da yetişkinler için yeniden kalem almış. Bizim okuduğumuz metin işte bu yeni versiyonu; biraz daha kaba ve biraz daha karanlık.
Herakleitos’tan alıntı yaparak “Karakter kaderdir” diyen Daniel Basanta, ‘acayip’ bir karakter. İki sesle diyalog kuruyor okuyucuyla; yetişkinliğe adım atmış bir karakter olarak ve okuyucuya meydan okuyan bir anlatıcı olarak. Acayip, çünkü onca eğlencenin arasında hiç gülmüyor Daniel. Acayip bir ailesi, acayip bir eğitim süreci var. Saplantıları da acayip; tilt oynamak ve konga dansı yapmak. Kızlarla ilişkisi nadir, üzüntüleri ve neşeleri nadir bir karakter. Ama her ne yaparsa yapsın kendine has bir sağduyuya ve ciddiyete sahip. Casavella, mizahı, hassasiyeti ve melankoliyi karıştırarak yaratmış karakterini.
‘Eğlencelerin Sırrı’nın yeniden -daha kaba ve karanlık bir tonla- yazılması sebepsiz değil. Zira söz konusu tonlama Francisco Casavella’nın karakteristiği daha iyi yansıtan ve İspanyol ‘Kirli Gerçekçilik’ akımına bağlanan bir anlayışın yansıması. Argo kullanımı, monolog ve diyalogların çoğu zaman anlatıcının rolünün yerini alması, hayata nihilistçe bir yaklaşım, yeraltı kültürüne, kuşaklar çatışmasına, teknoloji ve yalnızlığın toplum üzerindeki etkilerine yer verilmesi, kışkırtıcı ve canlı bir anlatımın benimsenmesi türün özelliklerindendir. ‘Sert gerçekçilik’ ya da ‘pislik’ de denilen bu akım, sinemanın kanlı filmlerinden, Tarantino’nun estetiğinden, Nirvana ve Ramones gibi müzik gruplarından da esinlenmiştir.
Casavella, toplumsal eleştiri ve mizah katılmış hikâyelerini yazarken bu akımı benimsemişti. Romanları hırs ve coşku doluydu. Gerçekliğin kirli hallerini yazdı ama yaşama sevincini de yansıtarak. ‘Eğlencelerin Sırrı’, çözülmesi mümkün olmayan bir sırrın peşinden giden, amacına ulaşamasa da yolunu amaca çevirmesini öğrenen bir gencin hikâyesi olarak bu sevincin en iyi ifadesi...

Eğlencelerin Sırrı
Francisco Casavella
Çeviren: Roza Hakmen
Metis Yayınları, 2021
208 sayfa, 32.50 TL.