“Şiir Ali’den gelir!”

Ankara’nın memlekete ve kültür yaşamına bir armağanı Doğu Batı Yayınları. Felsefeden sosyolojiye, edebiyattan antropolojiye, tasavvufa ilgisiz kalınamayacak bir külliyat oluşturdular yıllar içinde. Sıklıkla kitaplarını aldığım, izlediğim yayınevinin aynı adı taşıyan, üç aylık dergisi Doğu Batı da 103’üncü sayısına ulaştı. Yalnızca kurum dergilerinin, Cogito, Toplumsal Tarih gibi, ayakta kalabildiği bu zamanda yayınevlerinin düşünce dergilerini sürdürmeleri aşkla, tutkuyla, vefayla, en çok da inatla açıklanabilir ki kutlamayı gerektirir, övmeyi de, hiç kuşkusuz en çok da desteklemeyi gerektirir.
Düşünce dergisi Doğu Batı’nın pek çok sayısı, konularıyla olduğu kadar doluluğuyla da hep referans kaynaklarım olarak kitaplığımda: Endülüs, Hayvan, Distopya, Hınç, Türk Sosyalizminin Eleştirisi, Türk Muhafazakârlığının Eleştirisi, Rüyalar, Akdeniz, Entelektüeller... İlk gözüme çarpanlar, en çok ilgilendiğim ve okumayı sevdiğim konular çünkü.
Klasik Dünya Şiiri’ni de yayımlamışlar, kaçırmışım, o da günümüzün önde gelen şairlerinden ve şiir düşünürlerinden, aynı zamanda felsefeci arkadaşımız Yücel Kayıran editörlüğünde yayımlanmış, tıpkı bu yazıda sözünü edeceğim iki cilt Modern Batı Şiiri gibi.

Doğu Batı dergisinin 102’nci ve 103’üncü sayılarında hacimli yazılar ve geniş bir perspektifle modern Batı şiiri ele alınıyor. Yücel Kayıran ‘Eşik-Söz’de, Descartes’ın “Modern insan yaşam ve dünya karşısında kuşku duyan insandır” görüşünü anımsatarak modern şiirin ne’liğinden söz ediyor: “Sanayi devrimi, aydınlanma düşüncesi ve eleştirel bilinç, modern şiirin üçlü sacayağını oluşturur. Modern şiir, dış dünyanın, gerçekliğin ve oradaki deneyimin keşfidir.” Biraz ileride de Fransız düşünür Alain Badiou’nun modern şiir dönemini ‘şairler çağı’ olarak adlandırdığını söyler. Hegel’den sonraki dönemde, ‘felsefecilerin maluliyet zamanı’, felsefenin bazı görevlerini sanatın üstlenmesinden ortaya çıkmıştır bu çağ.

Dosya Cevat Çapan’ın Batı şiiri birikiminin özlü bir aktarımı olan yazısıyla başlıyor, nerdeyse tüm modern şairleri bir bellek kaydı olarak anıyor sevgili hocamız. Sonra günümüzün bence en kapsamlı yazınsal çalışmalarını, Leyla Erbil’den Oğuz Atay’a, gerçekleştiren, ‘Yavaşlığın Felsefesi’ gibi şahane bir kitap yazan, müthiş denemelere imza atan Özgür Taburoğlu’nun ‘Modern İmgenin Hidroliği: Bergson, Simmel, Benjamin’ yazısı geliyor. Modern imgenin yaratıcısı kimi özne ve nesneleri, bu üç düşünürün yapıtlarından da hareketle kimi ‘toplumsal tiplerin kenar çizgilerini’ vermeyi amaçlayan, önce zihin karıştıran, sonra da aydınlanmayı yaşatan müthiş bir yazı.

Yücel Kayıran yazısının da şiirinin de kadim öğelerinden olan ‘Uhrevi Poetika’yı çok kapsamlı yazısıyla temellendiriyor, başlığın devamı şöyle: ‘Dış Dünyanın Keşfi ve Modern Şiir’. Yazı Batı şiiriyle bizim şairlerimizin, Yunus, Fuzuli, Sezai Karakoç, tekil poetikalar ve akımlar içinde oluşlarının tarihsel, felsefi nedenlerini sorgularken, şairin bağlanması konusunda da birbirinden ilginç tezler öne sürüyor ki, şiir düşüncesine katkısı bakımından hepsi ayrı ayrı tartışılmaya değer tezler. Ortaçağ poetik anlatısının ne’liğini irdelerken öne sürdüğü ilk tez: “İslam coğrafyasında yazılan şiirin poetik ufkunu, Hz. Ali kurmuştur ya da bu dönemden itibaren vücud bulan şiir, poetik temelinin anlatısını Hz. Ali’den alır. Bu anlatı, Kerbela vakasına da referansta bulunur ya da ondan bağımsız düşünülemeyeceğini dile getirir.” (s.79) Bu tezi “Şiir Ali’den gelir” inancıyla şiir yazmış biri olarak gönülden destekliyorum.
Mehmet Barış Albayrak’ın coşkulu Hölderlin ve Novalis yazıları, Hasan Aksakal’ın ‘Devrim, doğa ve deneyim’ çerçevesinde ‘İngiliz Şiirinde Romantik Çağ’a baktığı ufuk açıcı yazısı, Ataol Behramoğlu, Özdemir İnce, Azade Seyhan’ın Heine yazısı, Fahri Öz’ün hem dünya şiirinin büyükleri hem de modern Amerikan şiirinin kurucuları Dickinson ve Whitman’ı öncülleri ve ardıllarıyla incelediği yazısı...

Altbaşlığı Poetik Dünya Mozaiği olan 103’üncü sayıda da Fransız, Hint, İtalyan, İspanyol, Latin Amerika, Meksika, İran şiirine mercek tutuluyor. Neruda’dan Lorca’ya, Tagore’dan Paz’a, Brecht’ten Füruğ’a, Mallarme, Rimbaud, Pound, Celan, Kavafis, Seferis, Elitis, Ritsos, Rilke, Montale, Eliot, modern şiirin ustaları şiirlerine yakışan yazılarla ağırlanıyor.
1967’de Eskişehir’de 19 Mayıs Ortaokulu’nun kütüphanesinde ‘çağın en güzel gözlü maarif müfettişi’ Hasan Âli Yücel’in yayımladığı Maarif Vekâleti klasikleriyle, Tercüme Bürosu’nun yayımladığı Tercüme dergilerini bulmuştum. Bazı sayıların sayfalarını ben açmıştım, hatırlıyorum. Tercüme dergisinin şiir özel sayısı vardı, Doğu Batı’nın ‘Modern Batı Şiiri I-II’ başlıklı 102 ve 103’üncü sayıları beni o günlere, o dergilere götürdü.