Şiddetsiz bir dünya mümkün mü?

Kolonyal yönetim karşıtı Hindistan Bağımsızlık Hareketi’nin ruhani ve siyasi önderi, pasif direniş ilkesiyle kitleleri bir araya getiren Mahatma Gandhi’nin “Batı dünyasının en net ve en büyük yazarlarından biri” dediği büyük Rus yazar Lev Tolstoy’la mektuplaşmaları ‘Tolstoy Gandhi Mektuplaşmaları’ adıyla ve Fahrettin Biçici’nin özenli çevirisiyle VakıfBank Kültür Yayınları tarafından yayımlandı.

1909 Ekim’inden Tolstoy’un Kasım 1910’daki ölümüne kadar sadece bir yıl sürecek bu mektuplaşmalar hem içerik hem de diyaloğa giren taraflar açısından Einstein-Freud mektuplaşmalarıyla bir tutulan, iki büyük beynin şiddet ve insan doğası üzerine düşüncesinin güncelliğini, etkisini koruyan belgesi niteliğinde.

İkili arasındaki mektuplaşmalar, Tolstoy’un Hindistan’ın özgürleşmesi için çalışan bir devrimciye yazdığı, özgürlük mücadelelerinde tek yolun reddetmek ve sevginin yasasına boyun eğmek olduğunu belirten bir mektubu Gandhi’nin tercüme ve yayımlamak için Tolstoy’a yazmasıyla başlar. Özgür düşüncesi ve doğru sözlülüğüyle dikkati çeken Tolstoy eseri ‘Tanrı’nın Egemenliği İçinizdedir’i okuyana dek, Tolstoy’un Gandhi üzerinde bir etkisi olmamıştı. Gandhi bu kitap için “Onu okumak şüpheciliğime deva oldu ve beni ahinsa’nın (Hint dinlerinde en temel erdemlerden biri olan ‘zarar vermeme’, ‘şefkat’ anlamına gelen öğreti) katı bir inananı yaptı” diye yazar.

Gandhi, Tolstoy’un hayranı olmasına rağmen ikili arasında düşünsel farklılıklar da yok değildi: Tolstoy mutlak olarak direnmemek gerektiğini savunuyordu. Şiddete dayalı her eylemin İsa tarafından yasaklandığını ve bunun sadece bireyler için değil, devletler için de geçerli olduğunu söylüyordu. Dinin temelinde sevgi yasasının yer aldığını belirtiyordu. Gandhi ise şiddetsiz direnişi vaz etmekteydi. Şiddetten kaçınmak konusunda Tolstoy’la hemfikir olan Gandhi, kötülüklerle savaşmak ve daha iyi bir toplum ideali için iradi eylem içerisinde olmayı savunuyordu. Şiddetsiz yalnızca devlet şiddetine iştirak etmeyi reddetmek olarak görmeyen Gandhi, devletin uyguladığı politikaları değiştirmeye yöneltmek için de şiddetsiz eylemi gerekli görüyordu. Toplumsal reformu şiddet karşıtı araçlarla gerçekleştirme gerekliliğine inanan Gandhi için şiddetsizlik, şiddetsiz bir direniş ya da şiddetsiz bir dönüşümdü. Gandhi’nin biyografisini kaleme alan Pyarelal’a göre, “Tolstoy, Gandhi’nin sevgi yasasının özellikle de ekonomik sahadaki toplumsal içerimlerini anlamasını sağladı”. Hatta Gandhi, ırkçılıkla mücadele için Johannesburg’un dışında Tolstoy Çiftliği adında bir kırsal topluluk kurdu. Kötülüğe direnerek karşı çıkan, iyi bir toplum ve insanca bir hayatın peşindeki iki önemli tarihsel figürün etik mükemmeliyetçilikten ödün vermeden gerçekleştirdiği mücadele içerisinde birbirine nasıl destek olduğunu çarpıcı bir biçimde gözler önüne seren bu mektuplaşmalar, Tolstoy’un kesin direnmemek ile Gandhi’nin pasif direniş ilkesine dair okuyabileceğimiz en temel kaynaklardan.

TOLSTOY GANDHİ MEKTUPLAŞMALARI
Mohandas K. Gandhi, Lev Nikolayeviç Tolstoy
Çeviren: Fahrettin Biçici
VakıfBank Kültür Yayınları, 2018
96 sayfa, 14 TL.