Sen ne güzel bir ağaçsın

Ressam, illüstratör, çizer... Selçuk Demirel kendisini nasıl tanımlıyor bilemiyorum ama herhalde ‘sanatçı’ diye nitelemek daha doğru olacak. 1954’te Artvin’de doğmuş. İlk çizimleri henüz lisedeyken haftalık 7 Gün dergisinde yayımlanmış. ODTÜ Mimarlık Fakültesi’ni bitirmiş. Cumhuriyet, Politika, Yeni Ulus gibi gazete ve dergilere karikatürler çizmiş, sanıyorum ilk işyeri olan ve 1974’te çalışmaya başladığı Maden-İş Sendikası’ndaki göreviyle bağlantılı siyasal içerikli afişler yapmış. 1974’te ‘Akla Kara 1’ adlı ilk sergisini açmış. 1978’de Fransa’ya yerleşerek güzel sanatlar eğitimi almış. Kitap illüstrasyonlarından dergi ve kitap kapaklarına, desen albümlerinden çocuk kitaplarına, kartpostaldan afişe dek çeşitli alanlarda çalışmalarını görüyoruz. Çizimleri Le Monde, Le Monde Diplomatique, Le Nouvel Observateur, The Observer, Newsweek, The Washington Post, The New York Times, The Wall Street Journal, The Boston Globe, The Chicago Tribune gibi dünyanın çeşitli ülkelerinde çıkan birçok önemli dergi ve gazetelerde yayımlanıyor. Kişisel sergiler açmış, grup sergilerine katılmış. Eserleri müzelerde yer almış. 50’den fazla albüm yayımlamış. Çok verimli ve büyük bir emek.

Selçuk Demirel’in verimli sanat yaşamının somut ve kalıcı örneklerini kitaplarında görüyoruz. Başta Fransa ve Türkiye olmak üzere birçok ülkede yayımlanmış onlarca kitabı var. “Eserlerinde kültür, medya, ekonomi, politika ve doğa gibi küresel kavramlara getirdiği eleştirel ve mizahi yaklaşımlarla tanınır” denmiş biyografisinde. Gerçekten de Selçuk Demirel günlük siyasetten çok insanlığın ortak sorunlarına yoğunlaşıyor ve onlar hakkındaki düşüncelerini kalıcı eserlere yansıtıyor. Bir anlamda insanlığın ortak değerlerine sürekli dikkati çekiyor. İnsan hakları, kadın, din ve politik baskılar, gözetlenen düşünce, düşünce özgürlüğü, jeopolitik, çatışmalar, savaş, barış, ekonomik krizler ve doğa üzerinde yoğunlaştığı yine biyografisinde belirtiliyor.
Doğa, ağaçlar her zaman Selçuk Demirel’in ilgi alanında olmuş. Birçok çiziminde doğayı ele aldığını, özellikle ağaçlara yoğunlaştığını biliyoruz. İki yıl önce, 2021’de, Güven Turan’ın deyişiyle ‘düş ağaçlar’dan oluşan bir ‘düş ormanı’nın farklı yönlerini yansıtan eserleri hem Galeri Nev İstanbul’da sergilenmiş hem de ‘Bir Ağacın Altında’ adıyla Yapı Kredi Yayınları’ndan kitaplaşmıştı.

Selçuk Demirel, yeni kitabı ‘Ağaçname - Sen ne güzel bir ağaçsın!’ın girişinde yer alan yazısına “Ağaçlara hep büyük bir hayranlık duymuşumdur. Heybetli gövdeleriyle kollarını açmış, bizi kucaklayacakmış gibi bekleyen, gündüz başı bulutlarda, gece olunca da bizim için yıldız toplayan ağaçlar. Şiirin, resmin, edebiyatın vazgeçilmezi” diyor. Artvin’de çeşitli türde ağaçlarla dolu bahçesi olan bir evde geçirmiş çocukluğunun ilk yıllarını. Bu ağaçların içinde en çok kiraz ağacını severmiş. “Verdiği kirazları, boyu posu ile çok güzel bir ağaçtı” diye anlatıyor. Başka bir kente taşınıp bir yaz tatilinde Artvin’deki eve döndüğünde kiraz ağacını yerinde bulamamış. Manzarayı kapatıyor diye koca ağacı kesmişler.
Çocukluğu doğa içinde geçmiş, ağaçlarla, bitkilerle, hayvanlarla büyümüş kişilerin hayata bakışının farklı olduğunu düşünürüm. Sonraki yıllarını büyük şehirlerde geçirmiş olsalar da çocukluk günlerini hep özlemle anımsarlar ve o zamanlardan imgeleri belleklerinde taşırlar. O imgeler de hem yaşamlarına, tavırlarına hem de eserlerine sızar. Selçuk Demirel’de de çocukluğunun bahçesinin ve o kiraz ağacının etkili olduğu anlaşılıyor.
Giriş yazısında belirtilmemiş ama yanılmıyorsam Selçuk Demirel’in 50 yıllık sanat yaşamı boyunca çizdiği ağaçların bir derlemesi bu kitap. ‘Ağaçname’deki her çizimin yanında kısa bir metin de yer alıyor. ‘Haiku’ diyebileceğimiz bu şiirsel metinlerde Selçuk Demirel o çiziminin kendisine neleri esinlendirdiğini anlatıyor.

Açıkça söylemem gerekirse Selçuk Demirel’in eserleri o kadar güçlüdür ki ayrıca yazıyla izah edilmeleri gerekmez. Zaten Selçuk Demirel’in bu kısacık metinleri de birer izahtan çok, o eserler yıllar sonra bir kitapta buluşurken sanatçısında nasıl imgeler yarattı, neler düşündürdü onu yansıtıyor. Yani bir anlamda bizim o eseri algılamamızla sanatçının algılaması arasında ne benzerlikler, ne farklar var, onu anlıyoruz. O metinler olmasa da olurdu ama olmaları bir şeyleri eksiltmiyor, aksine değer kazandırıyor.
‘Ağaçname’ sadece doğa sevgisini içeren nostaljik bir kitap değil. Selçuk Demirel ağacın tüm hallerini ele alıp ağaç ve doğa sevgisini, doğanın, ağaçların hayatımıza nasıl bir anlam kattığını eserlerine yansıtmakla kalmıyor, eleştirel bir tavırla insan-doğa, insan-ağaç ilişkisini de tüm yönleriyle irdeliyor. İnsan doğaya da ağaca da sadece sevgiyle, koruma güdüsüyle, kendisinde yaratacağı güzel duygularla yaklaşmaz maalesef. Tahrip etme, yok etme güdüsü çoğunlukla daha ağır basar. Selçuk Demirel kendine has mizah anlayışıyla, abartmadan, göze sokmadan bu halleri de eserlerine yansıtıyor.
‘Ağaçname’ büyük bir ustadan, Selçuk Demirel’den ağaçlara bir saygı duruşu; tabii ki kendine has, farklı, esinlendirici ve düşündürücü.

AĞAÇNAME -
SEN NE GÜZEL
BİR AĞAÇSIN!
Selçuk Demirel
Yapı Kredi Yayınları, 2023
232 sayfa.