Savaşlardan alınası dersler
Güncelleme Tarihi:
Mimar Sinan GSÜ Sosyoloji Bölümü’nde verdiği ‘Savaş Ontolojisi’ derslerini aynı adla kitaplaştıran Ali Akay, dünya tarihine yön veren haklı-haksız, kanlı-kansız ihtilaflar ile felsefe, göstergebilim, sosyoloji, sanat tarihi ve mitolojiyi masalsı bir akıcılıkta harmanlıyor.
Sosyolog, eleştirmen ve küratör Ali Akay, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü kürsüsünde 2018-2019 arasında ‘Savaş Ontolojisi’ başlığıyla verdiği dersleri kitaplaştırdı. Akay’ın diplomasi, psikanaliz, mitoloji, çağdaş sanat ve felsefeyle harmanladığı 17 dersin belge haline geldiği çalışma, önce ‘savaş kavramı’nı ele aldıktan sonra art arda ‘savaş, kadın, toprak ilişkisi’, Batı tarihindeki savaş referansları ve Rotschschild gibi varlıklı ailelerin savaşa etkisini okurlarına aktarıyor.
Eserin ikinci basamağını sosyolojik, mitik ve düşünsel kökleriyle ‘düello’ mefhumu oluşturuyor. Fransız tarihçi, dilbilimci Georges Dumezil’e yasladığı okumalarında, ‘fonksiyon’ mevzusu üzerine titizlikle giden Akay, eserin bu ikinci adımında ‘kafa / kol emeği ayrımı’, ‘68 hareketinin yankıları, Michel Foucault’nun ‘Hapishanenin Doğuşu’ gibi çağdaş klasiklerine de uğramadan etmiyor.
Dünya aklına yön vermiş Immanuel Kant’ın ‘Evrensel Barış’ mevzusuna karşılık, Hegel’in ‘savaş’ önermesini mukayese eden Ali Akay, karşılaştırmalı okuma ve yorum eylemini, derslerinde Napolyon Savaşları ve bugünkü Avrupa Birliği yapısı üzerinden, kalemiyle düşünerek de devam ettiriyor.
Dünya belleğine kazılı temel savaşçı modellerini, günümüzde ulusa koşulsuz hizmetle bütünleşen modern savaşçı kimliğini de derslerine eklemleyen Ali Akay, bu esnada doğa ile soyut hukuk irtibatına da değinmeden geçmiyor.
Derslerinde haliyle sanat tarihine de ‘dirsek atan’ eleştirmen ve küratör, Halil Paşa üzerinden sanat tarihine mal olmuş ‘Dünyanın Kökeni’ isimli tabloyu ya da Marcel Proust’un ‘Kayıp Zamanın Peşinde’ isimli çalışmasını da okura sunuyor. Çalışmasında ‘iktidar’ın saklanabilen bir yer olmadığı fikrini üreten koşullara da değinen Prof. Akay, kürsüsünü kamuya mal ettiği derslerinde diğer yandan ‘Leibniz’in ‘68’e etkisi veya Nietzsche’nin Voltaire’den aldıklarına da uzanıyor. Edebiyattan yedinci sanata sıçrayan yazar, iki kez beyazperdeye aktarılmış ‘Total Recall/ Gerçeğe Çağrı’ üzerinden bilimkurgu edebiyatının büyük ismi Philip K. Dick’i de yâd ediyor.
‘Savaş Ontolojisi’ derslerinin galiba en aktüel, yoğun tabir ve analizleri, kendisini ‘haklı savaş’ dediğimiz, post-modern dönemde yeniden gündeme gelen olgu etrafında şekillendirdiği ifadelerinde gösteriyor. Eserinde ‘üçüncü dünya’ kavramını yoklayan Akay, derslerinde ‘otoritesini kaybeden dil ve din yerine, devletin varlığı ve kudreti’ne de kayıtsız kalmıyor.
Akay, sözlü halinden yazılı haline dönüşüm evresinde Özgecan Büyüker ile Elif Yiğit’e müteşekkir olduğunu belirttiği derslerinde konuşma dili kullanarak anlatıyı masalsı bir akıcılığa büründürüyor: “Tarihçilerin bir kısmı, Konstantinopolis Bizans İmparatorluğu’ndan Osmanlıların eline geçince, ticaret yolu kesilince Akdeniz’e çıkamayıp İpek ve Baharat yollarına giremedikleri için denizyollarını araştırmaya başladıklarını söyler. Oysaki hayır. Daha erkenden başlayan bir süreç var. O da, yavaş yavaş 13. ve 14. yüzyıldan itibaren kuvvetli bir şekilde Endülüs’ün entelektüel hayatını oluşturan Arap ve Yahudi entelektüellerin kovulmaya başlamasıdır...”
Ali Akay
Ayrıntı Yayınları, 2023
240 sayfa.