Savaşın karanlığında işlenen cinayetler

Ödüllerin iyi yanlarından biri de bize yeni yazarları tanıtması. Bilmediğimiz coğrafyalarla, ülkelerle, oraların kültürleriyle ve tabii edebiyatlarıyla buluşturuyorlar. 2021 Uluslararası Booker Ödülü’nü kazanan David Diop, 1966, Paris doğumlu bir romancı ve akademisyen. Fransız anne ve Senegalli babanın çocuğu. Öğrenim görmek için geri dönmeden önce gençliğinin bir bölümünü Senegal’de geçirmiş. ‘Şiir ve Edebi Tarih’ alanında yüksek lisans sahibi. Pau Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olarak çalışıyor. 18’inci yüzyıl Fransız edebiyatı ve Frankofon Afrika edebiyatında uzmanlaşmış. 2012’de, Paris’teki evrensel sergiyi ziyaret eden Senegal delegasyonunu konu edindiği ilk romanı ‘1889’ yayımlanmış. 2018’de yayımlanan ikinci romanı ‘Kardeşliğin Ruhu’ Fransa’da çoksatanlar arasına girdikten sonra, Anna Moschovakis tarafından ‘At Night All Blood Is Black’ adıyla İngilizceye çevrilince 2021 Uluslararası Booker Ödülü’nü almış. Bu ödülü alan ilk Fransız yazar olmuş. Roman 13 dile çevrilmiş. Sekiz Fransız edebiyat ödülünde kısa listeye seçilmiş. Çevirileri de çeşitli ödüller almış.

Diop ‘Gece Tüm Kanlar Karadır’da en yakın arkadaşı Mademba Diop mavi gözlü bir asker tarafından öldürüldükten sonra aklını kaybeden ve bir caniye dönüşen Alfa Ndiaye’nin yaşadıklarını kendi bakış açısından anlatıyor. Arka kapakta da belirtildiği gibi Ndiaye, arkadaşının intikamını almak için her gece düşman hattına sızıp bir düşman askerini öldürüyor. Düşmanın eli ve silahıyla cepheye geri dönüyor.
Birinci Dünya Savaşı’nda Fransız cephesinde Almanlara karşı savaşıyorlar. Her dakika birinin öldürüldüğü bu kanlı savaşta böyle bir şeyin yaşanması ilk bakışta sıradan bir olay gibi görünse de Alfa’nın eylemlerini canı bahasına ısrarla sürdürmesi bir süre sonra birliğinde rahatsızlık yaratmaya başlıyor. İlk dört ele kadar asker arkadaşları ona kahraman gibi davranmış, cephede en değerli şeyleri olan yemeklerini, tütünlerini ve sohbetlerini paylaşmışlar. Ama dördüncü eli kesip, elin sahibinin silahıyla birlikte getirmesinden sonra yaşananlar hem birlikte savaştığı arkadaşlarının hem de komutanlarının ona tavrının değişmesine neden oluyor. Cephe gerisine çekilip doktor gözetimine alınıyor. Alfa hem yaşadıklarını düşünüp kendiyle hesaplaşıyor hem de geçmişe, anılarına dönüp kendisini bu hale getiren yaşamını bize anlatıyor.

Diop, büyükbabasının savaş sırasındaki yaşadıklarından ilham almış. Büyükbabası savaş hakkında konuşmayı reddettiği için, Tirailleurs’lerin hizmetiyle ilgili birçok yayımlanmış anıyı ve araştırmaları okumuş. Tirailleurs deyimi Fransız ordusu tarafından 19’uncu ve 20’nci yüzyıllarda Fransız sömürge topraklarında toplanan hafif piyade olarak hizmet veren birimler için kullanılmış. Ölüme ilk koşan birlikler bunlar. Üstelik kendi ülkeleri için değil, ülkelerini işgal eden emperyalistler için savaşıyorlar. Komutanlarıyla ancak tercüman vasıtasıyla konuşabilseler de kendilerini Fransız gibi hissetmeleri, görev yaptıkları orduya bağımlılık duymaları da sağlanmış. İki dünya savaşında Fransızlarla birlikte 135 bin Afrikalı savaşmış ve bunların 30 bini ölmüş.
‘Gece Tüm Kanlar Karadır’ bu olgulara pek yoğunlaşmıyor. Yer ve tarih belirtmeyen yazarın asıl ilgisi kahramanı Alfa’nın en yakın arkadaşının ölümünü üç gün boyunca izledikten sonra bir tür savaş travması geçirip girdiği ruh hali ve düşmanlarına silah ve palayla saldırıp, kollarını koparacak hale nasıl geldiği. Sıradan masum bir er nasıl dehşet verici bir cani halini alır, bu değişim sırasında neler düşünür, yazar ona yoğunlaşmış. Öyküyü kahramanının bakışından anlatmış. Alfa’nın bilinç akışını satırlarına yansıtmış. Romanı kahramanının kendiyle konuşup hesaplaşmasıyla geliştirmiş.
‘Gece Tüm Kanlar Karadır’ savaşın vahşetini, bu vahşeti yaratanların bakış açısından anlatan bir roman. Savaşın nasıl vahşi canavarlar yaratabileceğini kahramanının yaşadıklarıyla örnekliyor. O kadar etkileyici, gerçekçi bir anlatımı var ki ilk bölümlere tahammül etmek kolay değil. Sonrasında ise Senegal’in çorak topraklarına, oradaki yaşam mücadelesine, geleneklere, insan ilişkilerine uzanıp kahramanının kişiliğini belirleyen bir öyküye bağlanıyoruz.

Gece Tüm Kanlar Karadır
David Diop
Çeviren: Aycan Başoğlu
Sahi Kitap, 2021
120 sayfa, 25 TL.