Sarayın ‘Son Kadın’ının hüzünlü yolculuÄŸu

Biyografi okumanın en heyecanlı tarafı, hayattaki seçimlerin ve tesadüflerin ördüğü koca bir yaşamı izlerken kaderin izini sürmek. Tarihi kişiliklerin biyografileri ise okura ayrı bir tat veriyor, o tarihi figürün bir insan olarak deneyimini, hatalarını, kararlarını okurken aynı zamanda tarihsel bir döneme de tanıklık ediliyor. Bu anlamda yazarın gözü, dili, anlatımı biyografinin merkezindeki kişiyle empati kurdukça bilinen bakışların dışında farklı bir hikâyenin anlatıldığı yeni bir göz kazanmış oluyor okur. Şaziye Karlıklı yeni kitabı ‘Son Kadın’da sarayın belki de en merak edilen bölümü olan haremin perdesini aralayarak, bir kadın hikâyesi üzerinden Osmanlı’nın son dönemini biyografik bir kurguyla okura sunuyor. Yazar, saray duvarlarından içeri süzülerek az bilinen haremdeki gündelik hayatı cariyelikten eşliğe terfi eden Nimet’in gözünden veriyor.
Karlıklı’nın biyografi alanındaki ustalıklı ve akıcı dili ‘Son Kadın’ın sürükleyici bir roman gibi okunmasını sağlarken, okur bir bahçıvan kızı olarak dünyaya gelen ve sıradan bir yaşamı olan Nimet’in saraya uzanan yolculuğuna tanıklık ediyor. Bu yolculuğun arka planında ise Osmanlı’nın işgal günlerine, Mustafa Kemal’in sahneye çıkışına ve Cumhuriyet’e uzanan süreci saraylı bir kadının gözünden izliyoruz. Karlıklı, ‘Son Kadın’da Vahdettin’in dördüncü ve son eşi olan Nevzat Nimet’in yaşamına odaklanıyor.
Nimet’in öyküsünü haremdeki diğer kadınlardan ayıran en önemli unsur, hareme giren ilk Türk kökenli kadınlardan biri olmasının yanı sıra diğer kadınlara kıyasla daha sessiz, kendi halinde hatta harem kriterlerine göre ‘sıradan’ olması. Ama asıl dikkat çeken, içten içe harem düzenine ve kadınların sadece bir erkek için yetiştirilmesine, tüm yaşamlarını buna adamasının adaletsizliğine olan isyanı. Bu sessiz isyan Vahdettin’le nikâhsız birlikte olmayacağı konusunda ısrarını ateşliyor ve Sultan’ın son eşi olarak evleniyorlar. İnançlı bir kadın olan Nimet’in kafasını kurcalayan ve nikâh konusunda bu denli ısrarlı olmasını sağlayan en temel sorun, nasıl olup da cariyelikle İslamın bağdaştığı...
Şaziye Karlıklı bir roman sürükleyiciliğinde yazdığı biyografik eserinde dönemi de okura resmetmeyi atlamıyor. İstanbul’un işgal altında olduğu günlerde Vahdettin’in çevresindeki değişim, kaçarak İstanbul’u ve sarayı terk etmesi, San Remo günleri ve o sırada ilan edilen cumhuriyetle birlikte bir devrin tamamen resmi olarak da kapanmasını bugünden okuyunca heyecanlı bir film izler gibi bir tat bırakıyor okurda.
‘Son Kadın’ olan Nimet’in adı bir metafor gibi; bir Nevzat oluyor, bir Nimet... Önce Sultan Reşat tarafından huzura kabul edildiğinde kendisine ‘Nevzat’ ismi veriliyor, bir süre herkes tarafından bu isimle bilinirken Vahdettin kendisine ‘Nimet’ ismiyle seslenmeyi tercih ediyor. Tıpkı Nimet’in de kendi içinde hem sessiz bir kabullenişle bir taraftan kendi kaderine razı gelmesi hem de içinde bulunduğu duruma isyan ediyor olması gibi.
Vahdettin’in kendisini Nimet olarak benimsemesinin ardından saray günleri kısa sürüyor. Sarayı önce Vahdettin terk ediyor, ardından tüm aile için sürgün günleri başlıyor. San Remo’da yoklukla geçen tedirgin günler birbirini kovalarken Vahdettin’in ölümü tüm yaşamı değiştiriyor. Nimet, son kadın olarak Vahdettin’in ölümüyle birlikte önce İstanbul’a dönerek derin bir sessizliğe gömülüyor, ne saray günlerinden ne orada kurduğu ilişkilerden hiç söz etmiyor. Ardından sembolik olarak Nimet’i öldürüyor. Kendine Nevzat adıyla yeni ve bambaşka bir hayat kuruyor ve yoluna Nevzat olarak, ruhunda barındırdığı iki kadından biriyle devam ediyor.
Şaziye Karlıklı ‘Son Kadın’ ile varlıktan yokluğa, ihtişamdan mütevazılığa ve yeniden bir hayat kurmanın mücadelesine ses veriyor.

SON KADINÂ

Şaziye Karlıklı
DoÄŸan Kitap, 2021
304 sayfa, 42 TL.