Plak döner, maestro konuşur

1931 baharında Rahmaninov’un kapısını çalan Gramophone dergisi, emekleme çağındaki radyo ve plak yayımcılığı üzerine görüşlerini sorar. “Doğası gereği karamsar” besteci radyonun sanatı kötü etkileyeceğini söyleyip plağı över: “Geçmişin sanatçısı müziğinin onunla yok olacağı düşüncesiyle yaşamak zorundaydı. Günümüz bestecisi ise geriye sanatını gösterecek, vasiyet niteliğindeki iyi icralar bırakabilme imkânına sahip. Sadece bu nedenle bile, sanıyorum ki müzikçi ve müzikseverlerin büyük bölümü plak kayıt teknolojisini hiç çekinmeden en önemli müzikal icat olarak değerlendirecektir.”
Aynı derginin 2021 baharında yayımladığı ‘Gelmiş geçmiş en önemli 50 şef’ listesinde yer verdiği Seiji Ozawa, ‘Sadece Müzik’teki 22 Şubat 2011 tarihli dördüncü söyleşide, 80 yıl sonra Rahmaninov’u doğruluyor. Hatta kayıt teknolojisindeki gelişmenin 21’inci yüzyılda ses saklamanın ötesine geçip bizzat müziğin icrasını, orkestraları değiştirdiğini anlatıyor: “Dijital kayıtlarda her detay net şekilde duyulur oldu. Böylece konserler de değişmeye başladı. Günümüzde tüm detaylar duyulmazsa kimse memnun olmuyor.”
Ozawa’nın söylediklerinden geçmişte orkestraların bütün olarak güçlü ses çıkarmayı hedeflediklerini, günümüzde ise detayların önem kazandığını, bu yaklaşımın Beethoven icralarını bile değiştirdiğini öğreniyoruz.
Murakami ile Ozawa’nın 20 ayda altı buluşmayla oluşturduğu ‘Sadece Müzik’, seçilmiş plaklar üzerine bilgi dolu sohbetlerin yanı sıra satır aralarında her iki sanatçıyı ve uğraş alanlarını tanımamızı sağlayacak zengin bir metin. Kitabı Ozawa’nın 2010’da geçirdiği hastalığa ve kızı, yazar Seira’ya borçluyuz. Tedavi sürecinde programını iptal etmek zorunda kalan Ozawa yıllar sonra ilk kez kendine zaman ayırır. Kızı kanalıyla Murakami’yle tanışır. İlk iki buluşmalarındaki yoğun müzik sohbetinden çok mutlu olur. Seira’nın “Madem bu kadar ilginçti neden kaydetmiyorsunuz?” sorusu üzerine sistematik konuşmalar başlar...
Bu bir röportaj, portre kitabı değil. İçten sohbet. Soruları yönelten Murakami, Tokyo’da caz bar işletirken beyzbol maçında çift sayı yaptıracak şekilde havada uçan toptan aldığı ilhamla romancılığa başlayan, “Yazı öğretmenim müziktir” diyen tutkulu bir dinleyici. Sadece iyi-kötü ayrımıyla kulağını her türe açmakla birlikte ağırlıklı tercihi caz ve klasik. İlgisi yazdıklarına da yansıyor. Daha ilk eseri ‘Rüzgârın Şarkısını Dinle’de Gould-Bernstein yorumuyla Beethoven’ın 3. Piyano Konçertosu’ndan bahsetmişti. 2011’de yayımlanan ‘1Q84’, Janacek’in ‘Sinfonietta’sıyla açılıyor. Ozawa ile sohbete başladığı yazlığındaki çalışma odasının duvarları yaklaşık 10 bin plakla kaplı.
Soruları yanıtlayan Ozawa ise 15 yaşında rugby maçında parmaklarını kırıp piyanistlikten şefliğe yönelen, Münch, Bernstein, Karajan gibi efsanelerin asistanlığından sonra uzun yıllar ABD ve Avrupa’nın önde gelen orkestralarını yöneten açık fikirli, açıksözlü bir müzikçi.

OZAWA’DAN İTİRAFLAR
Beethoven’ın ‘3. Piyano Konçertosu’yla başlayan sohbetler, Brahms icrası, Ozawa’nın 1960’lardaki yükseliş süreci, Mahler’in müziğinin yeniden keşfi, opera ile sürüyor. İyi bir solist, orkestra üyesi, gerçek bir müzikçinin yetişmesinde oda müziğinin önemiyle sona eriyor. Bu arada şeflik sanatının sırlarını öğrenip Ozawa’nın itiraflarına tanık oluyoruz. Gould hakkındaki anekdotları Ozawa daha sonra metinden çıkarmış. Okurun bahsedilen kayıtları akıllı telefonundan dinleyebilmesi için kitaba karekod eklenmiş.
2011’de Japonya, 2016’da ABD’de yayımlanan kitap müzik dünyasında ilgiyle karşılandı. Basından övgü aldı. Bununla birlikte New York Times soruları ortalama buldu, The Guardian ise detayların Murakami okurlarına ağır gelebileceği uyarısını yaptı. Sorular kitabın en değerli sayfalarında, son bölümde zayıf kalsa da Ozawa gerekeni söylüyor. Tüm Murakami okurları asansör müziği dinlemediğine göre, ‘ağırlık’ konusunda endişeye gerek yok. Ozawa’nın bu konuşmaların ardından alzheimer’a yakalanması kitabı daha değerli kılıyor. ‘Canlı konser kaydı’ gibi kulak tırmalayan birkaç küçük ayrıntının dışında sorunsuz akan metni Japoncadan Türkçeye Ali Volkan Erdemir aktarmış, redaksiyona İDSO’nun eski flütçülerinden, yazar Aydın Büke de katılmış. 

SADECE MÜZİK�

Haruki Murakami, Seiji Ozawa
Çeviren: Ali Volkan Erdemir
Doğan Kitap, 2021
256 sayfa, 43 TL.