Patara ayağa böyle kalktı

Anadolu’nun en önemli arkeolojik alanlarından biri olan ve M.Ö. 4 bin yılına tarihlenen Patara Antik Kenti’nde 32 senedir süren kazı çalışmalarına Türkiye İş Bankası ve iştirakleri Şişecam ile Türkiye Sınai Kalkınma Bankası’nın verdiği destek beşinci senesine girdi. 1988’de Prof. Dr. Fahri Işık’ın kazı başkanlığında başlayan çalışmalar, 2009’dan beri Akdeniz Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Klasik Arkeoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Havva İşkan Işık’ın başkanlığında sürüyor. İşkan Işık 1988’den beri bölgede çalışıyor.

Patara, Antalya’nın Kaş ilçesinin Kalkan beldesi yakınlarında bulunan Likya Birliği ve Eyaleti’nin başkentiydi. Antik dönemde ‘Likya uygarlığının dünyaya açılan kapısı’ olarak nitelenen Patara, Cumhurbaşkanlığı tarafından Türkiye’nin 2020 Turizm Yılı teması ilan edilmişti.

Önceki gün, kazı alanında basına Patara Antik Kenti ve buradaki gelişmeler hakkında bilgi veren Prof. Dr. Havva İşkan Işık pandemi sürecinde, konservasyon ve restorasyon uygulamalarının planlanandan daha küçük ekiplerle yapıldığını belirtti. Bugüne dek Meclis Binası, Tiyatro, Kent Kapısı ve Liman Caddesi’nin restore edildiği Patara’da; Suriçi Kilisesi, Bazilika, Mezar Kilisesi, Markia Mezarı ise koruma çalışmaları gerçekleştirilen diğer yapılar. Ayrıca 2000 yıllık deniz fenerinin de ayağa kaldırılmasına başlanmış durumda. 1906 yılına ait Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk Telsiz Telgraf İstasyonu’nun onarım, güçlendirme, restorasyon ve müzeleştirme projesinin ise eylül sonunda başlaması planlanıyor. Tiyatro, karşılama merkezi, çevre düzeni ve antik kentin aydınlatması kapsamındaki uygulamalar ise tamamlanmış durumda. Patara geçtiğimiz temmuz ve ağustos aylarında, pandemiye rağmen yaklaşık 150 bin ziyaretçiyi ağırladı.

'ANAERKİL BİR MEDENİYET'

Patara Antik Kenti kazı başkanı Prof. Dr. Havva İşkan Işık antik kentteki yaşamın öne çıkan noktalarını şöyle özetliyor:

* Likya Birliği’nin başkenti Patara, tarihin en erken dönemlerinden beri Doğu Akdeniz’in en önemli ticaret merkezi. M.Ö. 4 bin yılın başına tarihleniyor ama iki yıl önce bulduğum prehistorik baltada gördüğüm figür, buranın tarihinin M.Ö. 6500 yılına kadar indiğini gösteriyor.

* Likya’nın geçmişi M.Ö. 8 bine kadar inen bulgularla Göbeklitepe’ye yakın bir konuma erişti.

* Arkeolojide mühim olan taşı oynatmak değil, taşı tarihteki doğru yerine koymaktır. Bu ekip Anadolu’nun güneybatısında yerlerinden edilmiş her bir taşı yerine koydu.

* Antik tiyatro, o dönem Anadolu’nun toplumsal etkinliklere ne kadar önem verdiğinin göstergesi.

* Patara’da kadınlar çok ön plandaydı. Tarihçi Herodot “Likyalıların öyle bir âdeti var ki başka kimsede yok. Herhangi bir Likyalı’ya kimlerdensin diye sorsanız size annelerinin adını söylerler” demiştir. Likyalılar kendilerini annelerinin soyundan tanımlar. En büyük anıt mezarlardan birinde “Bu mezarı ben kendim, kendi paramla yaptım. Ve içine kocamla erkek kardeşimin gömülmesine izin verdim” yazar. Ama anaerkillik Likya’da bir yönetim şekli değildir.

* TBMM tarafından restore ettirilen Meclis Binası’nın taşları, hareket eden kumullar sebebiyle temiz durumda. Burası 2. yüzyıldan itibaren sanat etkinliklerine de sahne oldu. Meclis’in önünde Likya Birliği’nin yazıtları yer alır.

* Montesquieu’nun ‘Yasaların Ruhu’nda dediği gibi ‘Likya Birliği gelmiş mükemmel bir demokrasi örneğinin anavatanıdır’. Başkan bir yıllığına seçilir, aynı şehirden üst üste ikinci başkan seçilmezdi. En küçük yerleşim yeri bile temsil edilirdi.

* Likyalılar kendi ata topraklarında öyle nezih yaşadılar ki komşularıyla hiç sorun yaşamadılar. Hiçbir Patara mezarında bir tane bile silah bulunmamıştır.