Özgürlük duygusunun şairi: Cevat Çapan

Cevat Çapan, İkinci Yeni sonrası Türk şiirinin bir sürprizidir. Sözcüğün her iki anlamında; beklenilmeyeni olduğu kadar bir ışıma anlamında da. Hem biçemi hem de bu şiirin tinsel evreninde anlattıkları bakımından. Belki bir yerde, bir patikada Oktay Rifat ile İlhan Berk’le yol arkadaşlığı yapmış gibidir. Ama daha ikinci kitabı olan ‘Doğal Tarih’le birlikte, Türk şiirinde mevcut olmayan, o zamana kadar fark edilmemiş farklı bir yaşama biçiminin biyografisini dile getirmeye başlar. Buluğ çağı ile kalfalık dönemini çok geride bırakmış bir anlatıcı-benin bireyliğine ait bir dile getirme tarzıdır burada söz konusu olan. ‘Ne Güzel Yolculuktu Aklımdan Çıkmaz’ (2001), ‘Ara Sıcak’ (2009) ve ‘Su Sesi’ (2013), Çapan’ın olgunluk dönemi yapıtları olduğu kadar, meselesini büyütmüş ve çekici hep aynı yere vuran bir şairin şiirlerini dile getirir. Şöyle de söyleyebiliriz; günübirlik mevzuların, çakmaktaşı kıvılcımının tavlayamadığı bir düzleme gelmiştir Çapan.
Daha önce kaleme aldığım bir yazıda, (Şiirimin Çeyrek Yüzyılı, s. 315-317, YKY) Çapan’ın şiirinden hareketle ‘antropo-tarih’ kavramını oluşturmuştum. Bu kavramla, tarihin, insan yaşamından devre dışı bırakılması durumunu kastediyordum. Açmak gerekir ise... Tarih, her şeyden önce insanın siyasal bağlamını ve onun devamlılığını dile getiren bir kavram olarak doğdu. Modern tarih ve modern devlet, daima tarihin gerçekleşme anında olduğumuz duygusunu yaratır ve bu siyasal tarih, insanın doğal yaşamını devredışılaştırır. Buradan hareketle bakıldığında insan bir tarih ve devlet varlığı haline gelir. İşte Cevat Çapan’ın poetikası, insanın doğal yaşamının olağanlığına odaklanırken, bu siyasal tarihi devre dışı bırakıyordu. Tarihin, insan yaşamından devre dışı bırakılması derken kastettiğim buydu. Bir projenin uygulanmasından değil, farklı bir yaşama biçiminin bakış tarzından söz ediyordum. Çekici daima aynı yere vurmakla bir yaşama biçiminin tarihini dile getiriyordu Çapan kuşkusuz: ama bu tarih antropo-tarihti, siyasal-tarih değil. Yeni şiir kitabı ‘Son Duraktan Bir Önce’de yer alan şu dizeler, Turhan Günay’a ithaf edilen ve kitaba adını veren şiirdeki şu dizeleri burada okumak gerekir: “Hem şiir bir kaçış mıdır tarihten, siyasetten/ havasız bir sığınak o beylik curcunada?”

Günübirlik mevzuların, çakmaktaşı kıvılcımının
tavlayamadığı bir düzleme gelmiştir Çapan...

Yine de Cevat Çapan’ın şiiri, bir duymak, bir hissetmek durumunun şiiridir. İki hiçlik biçimi arasındaki gerilim üzerine kurulmuş bir şiir. Artık elden kaçırılmış, yitmiş olanla henüz elde edilememiş, elde edilmesi kişinin atılımına bağlı olan arasındaki gerilimin şiiri. Farklı bir yaşama biçiminin geçmişini dile getirmiş olsa da bir hafıza, bir hatıra şairi değildir Çapan. Cevat Çapan için, özgürlük duygusunun şairi diyeceğim. Ama bu özgürlük siyasal anlamda bir özgürlük değil, varlıksal anlamda bir özgürlük; olanak halinde olanı, bir etkinlik, bir yaşama haline dönüştürme gücü anlamında özgürlük.
Türk şiiri her zaman kendi ustasını yaratır.

Haftanın Önerileri

Felsefe ve eleştirel kültür alanında yeni bir akademik kuşağın ortaya çıkıyor oluşundan söz edebiliriz. Bu kuşağın ayırıcı özelliği, öncelikle çalışmalarını kitap bütünlüğünde yayımlayarak ortaya çıkmalarında, mesleki-tarih konularından çok bugünün sorunlarını problem edinmelerinde, kendilerine özgü bir terminoloji ve yöntem oluşturmalarında görülmekte.

1. Öteki, Düşman, Olay/Levinas, Schmitt ve Badiou’da Etik ve Siyaset, Duygu Türk
2. Başkasının Politikası/Husserl, Heidegger, Levinas, Onur Kartal
3. Heidegger ve Poetik Düşünce, Senem Kurtar
4. Cicero’nun Devleti,
C. Cengiz Çevik
5. Theodor Adorno: Kültür Endüstrisinin Kıskacında Kültür, Önder Kulak
6. Frankfurt Okulu, Kurtul Gülenç
7. Narsist Entrikalar/Nahit Sırrı Örik’in Yapıtlarına Psikanalitik Bir Bakış, Hülya Dündar Şahin
8. Felsefenin Tanrısı/Felsefi Teolojiye Giriş, Abdurrahman Aliy
9. Anlamın Sesi/Alphan Akgün: Yahya Kemal Beyatlı’nın Şiir Estetiği
10. Dünyayla Söyleşen Şair Ataol Behramoğlu, Figen Yılmaz.