Ortadoğu tarihçisini kaybetti

ORTADOĞU üzerine çalışan en önemli isimlerden biri olan Yahudi kökenli İngiliz tarihçi Bernard Lewis önceki gün 101 yaşında öldü. 1982’de Amerikan vatandaşlığı da alan Lewis, yaptığı tarihsel çalışmalar kadar İsrail’e büyük desteğiyle de biliniyordu. İslam tarihi, Ortadoğu ve İslam-Batı ilişkisi hakkında uzman olan Lewis’in pek çok kitabı Türkçe olarak yayımlanmıştı. Bernard Lewis, 1998 yılında ‘Atatürk Uluslararası Barış Ödülü’ne layık görülmüştü. Ortadoğu’ya yaklaşımında Batı müdahalesinden yana bir çizgi izlemesi tartışma konusu olan Lewis, ABD’nin Irak Savaşı’nı desteklediği suçlamalarına maruz kalmıştı.
31 Mayıs 1916 tarihinde Londra’da dünyaya gelen Bernard Lewis, Londra Üniversitesi’nde eğitim gördü. Yüksek lisansını Ortadoğu tarihi yoğunluklu olmak üzere tarih konusunda, doktorasınıysa İslam tarihi konusunda yaptı. Paris Üniversitesi’ndeki araştırmaları sırasında Türkçe öğrendi. 1938 yılında ders vermeye başlayan Lewis, 1974’e kadar Londra Üniversitesi’nde, 1974-1986 arasındaysa Princeton Üniversitesi’nde hocalık yaptı. Araştırma alanları Ortaçağ İslam dünyası, Ortadoğu ve Osmanlı Devleti’ydi. Lewis, 1950 yılında Osmanlı arşivlerine girmesine izin verilen ilk Batılı isim olmuştu.

‘SOYKIRIM’ İDDİASINA KARŞI ÇIKTI

Prof. Bernard Lewis, 1993’te Le Monde gazetesine verdiği bir röportaj 1915 yılında Ermenilerin Osmanlılar tarafından öldürülmesinin bir ‘soykırım’ olmadığını, ‘savaşın bir yan ürünü’ olduğunu söylemişti. Paris’te bir mahkeme bunu Ermeni soykırımının inkârı olarak kabul etmiş ve ünlü tarihçiyi sembolik olarak 1 Frank para cezasına çarptırmıştı.
Lewis’in Türkçe yayımlanmış eserleri arasında ‘Tarihte Araplar’, ‘Modern Türkiye’nin Doğuşu’, ‘İstanbul ve Osmanlı İmparatorluğu Medeniyeti’, ‘İslam’ın Siyasal Söylemi’, ‘Ortadoğu: Hıristiyanlığın Doğuşundan Günümüze 2000 Yıllık Tarihi’, ‘İslam Dünyasında Yahudiler’, ‘Babil’den Dragomanlara’, ‘Müslümanların Avrupa’yı Keşfi’, ‘Çatışan Kültürler – Keşifler Çağında Hıristiyanlar, Müslümanlar, Yahudiler’, ‘Ortadoğu’nun Çoklu Kimliği’, ‘Alamut Kalesi ve Hasan El Sabbah’, ‘Tarih Notları’, ‘İnanç ve İktidar – Ortadoğu’da Din ve Siyaset’, ‘İslam ve Batı’ ile ‘Semitizm ve Anti-Semitizm’ bulunuyor.

BİLGE TARİHÇİ

İlber Ortaylı 2015 yılında Milliyet gazetesinde Bernard Lewis için şunları yazmıştı: “Bernard Lewis kültürel çatışmaları, dinler arasındaki çatışmaları umutsuz ve sonu yıkıntı getirecek medeniyetler çatışması olarak yorumlayan Samuel Huntington’dan farklıdır. Eski oryantalizme tepki mahiyetinde Doğu dünyasına methiyeler yazan biri de değildir. Yer yer ironik, yer yer ciddi bir üslupla Doğu dünyasının kendi içindeki çelişkilerini ama çelişkilerinden çok rasyonalitesini ortaya koyar.

Bilginin adamıdır. Ortadoğu dünyasını ben keşfediyorum tavrından çok, o dünyayı inceleyen daha evvelkileri de gözden geçirmeyi ve değerlendirmeyi bilir. Bernard Lewis bir Türkofil değildir ama doğrusu, Türkiye tarihinin gerçeklerini de soğukkanlı bir yargıç olarak söyler ve yerine göre savunur.”