Orhan Veli’nin dergi kapattıran şiiri

“İkinci Dünya Savaşı’nın karanlık, kuşkulu günlerinde edebiyat dergileri sıkı bir denetim alanıydı. Yeni Yol dergisi, Abidin Nesimi’nin elindeydi.

Dergilerin bir özelliği de ilk sayı için yapılan çalışmaların, yazıların ilk sayıda görünmesiydi. Yeni Yol’la ilgilenen Abidin Dino, Lütfü Erişçi, Nail V. çeşitli nedenlerle dergiden ayrıldılar.

Dino grubu, Nail V.’nin Ankara Caddesi’ndeki kitapçı dükkânının çevresinde toplanmıştı. Bu aydın arkadaş topluluğu Abidin Dino, Mine, Güzin, Halet Çambel, Nail V., Cahit Irgat’tan oluşuyordu.

Daha sonra, yükseköğrenimli bu üç genç kızla evlendiler.

Sokak, Yeni İnsanlık, Yeni Yol, Uyanış da kapanmış.

Alâettin Hakgüder, bir yurt işletiyordu, Hakgüder hukuk mezunuydu.

Yazarlardan birçoğu Salâh Birsel, Celâl Sılay, Sabahattin Kudret onun yurdunda kalıyorlardı.

Aynı zamanda Yurt adında bir dergi çıkarıyordu.

Küllük’e gelen Yahya Kemal’in şiirinden yola çıkıp Kayık diye bir dergi çıkacaktı, sonra adı Küllük oldu.

Sait Faik adı için, ‘Fena değil be’ dedi.

İlk sayıya, yaşlılardan Sait Faik, gençlerden Sabahattin Kudret’i aldık.

İlk sayıya girecek yazılar, seçiliyor, ayıklanıyordu.

Dino, bu sırada elinde bir giz gibi bir şiir müsveddesi gezdirip duruyordu. Bu, Orhan Veli’nin sonradan ün kazanacak olan ‘Vesikalı Yârim’ şiiriydi. Orhan Veli’nin bu dergiye şiiri konsun mu konmasın mı diye aramızda ufak bir tartışma geçtiyse de dergimiz şimdilik solcu bir dergi olmadığından konmasında hiçbir sakınca olmadığına karar verdik, şiir dergiye girdi.

Bu sırada, Orhan Seyfi ile arkadaşları da Çınaraltı diye bir dergi çıkarıyorlar. Küllük, Beyazıt Camii’nin güney yanını, Çınaraltı dergisi de kuzey yanını işgal ediyor, buraların adları dergilere ad oldu.

Sözde Hasan Âli Yücel, Orhan Veli’nin şiirinden alınmış, dergi bu yüzden kapatılmıştı.

Yeni bir dergi girişimi yazarları heyecanlandırdı.

Hasan Tanrıkut, dergiyi şöyle anlatmıştı:

Celalettin Ezine’yle anlaştık. Bizim Yeni İnsanlık dergisini Hamle adıyla çıkaracağız. Parasını Celalettin Ezine verecek. Biliyorsunuz. Tiyatro oyunları yazıyor. Galiba Nâzım Hikmet’in de teyzesinin oğluymuş. Bütün eski yazı kadromuzla dergiye gireceğiz.”

Salık vereceğim kitap:

Hasan İzzettin Dinamo, İkinci Dünya Savaşı’nda Edebiyat Anıları. İstanbul, 1984. s.103 - 109.

Bir sayılık dergiler yazısı, Türkiye’de yayın özgürlüğünün tarihine not düşmesi açısından çok önemli. Ayrıca bir- çok yazarın, şairin nelerle karşılaştığını öğrenmek konusunda bize de bilgiler sunuluyor.

Şimdi bu durumda araştırma için önümüze engeller çıkıyor. Çünkü bu dergileri bulmak neredeyse imkânsız.