Nobel ödülü Tanzanyalı yazar Gurnah’a

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, 2021 Nobel Edebiyat Ödülü’nün Tanzanya doğumlu yazar Abdulrazak Gurnah’a verildiğini açıkladı. Akademi kararını açıklarken Türkçeye de çevrilen ‘Kumdan Yürek’, ‘Deniz Kenarında’, ‘Sessizliğe Hayranlık’, ‘Son Hediye’ ve ‘Terkediş’ gibi etkileyici romanlarında göç ve sömürgecilik gibi yakıcı konuları ele alan Gurnah’ı, “Kültürler ve kıtalar arasında sömürgeciliğin etkilerine ve mültecilerin kaderine yönelik tavizsiz ve merhametli tavrı” nedeniyle övdü. “Gurnah’ın gerçeğe olan bağlılığı ve basitleştirmeden kaçınması dikkat çekicidir” denilen açıklamada “Basmakalıp betimlemelerden uzak duran Gurnah’ın romanları gözlerimizi, dünyanın başka yerlerinde, insanların pek de aşina olmadığı, kültürel olarak çeşitlendirilmiş bir Doğu Afrika’ya bakmamızı sağlıyor” ifadeleri kullanıldı. Gurnah, 10 milyon İsveç Kronu para ödülünün de sahibi oldu.

1948’de Doğu Afrika kıyısındaki Zanzibar’da doğan Abdulrazak Gurnah, ilköğrenimini İngiliz okullarında tamamladı, çocukluğunda gittiği Kuran kursunda Arapça öğrendi. Gençliğinde Zanzibar Ayaklanması’na (1964) ve sonrasında kurulan sosyalist rejimin çalkantılı yıllarına tanıklık etti. 1968’de İngiltere’ye gitti. Yükseköğrenimin Kent Üniversitesi’nde tamamladı. Doktora tezinde (1982) kolonyal söylemin Doğu Afrika, Karayip ve Hindistan edebiyatındaki izdüşümlerini analiz etti. Postkolonyal edebiyat alanında uzmanlaştı.

Halen Kent Üniversitesi’nde İngiliz edebiyatı profesörü olarak görev yapan Gurnah’ın bugüne kadar altı kitabı Türkçeye çevrildi.

TÜRKÇEDE ALTI KİTABI VAR

KUMDAN YÜREK

1960’ların Zanzibar’ından 1990’ların Londra’sına uzanan yürek parçalayıcı bir sürgün, göç ve ihanet hikâyesi. Anne-babasının geleneksel Zanzibar toplumunda ayrı olmalarına anlam veremeyen Salim, sır ve kâbus dolu bu dünyadan amcası Amir’in yardımıyla uzaklaşıp Londra’ya yerleşir. Ama Londra, umduğu gibi bir cennet olmaktan çok uzaktır. Shakespeareyen bir sırrın etrafında örülen ‘Kumdan Yürek’le ilgili Kamila Shamsie “Sınıf, cinsiyet ve aşkın iktidar ilişkilerine bağımlılığını yürek burkucu bir şekilde gösteren bir şaheser” yorumunu yapıyor. (Çevirmen Mehmet Deniz Öcal, İletişim, 2021)

SESSİZLİĞE HAYRANLIK

Etnisite, ırk, cinsiyet ve ulus meselelerini çokkatmanlı bir anlatıyla ele alan bir başyapıt olarak nitelendirilen romanın sessiz ve isimsiz anlatıcısı, üniversite öğrenimi için geldiği İngiltere’de yerleşip aile kurmasına karşın yıllardır aidiyet sorunu yaşıyor. Bu sorunu anavatanı Zanzibar’a dönerek çözmeyi dener ancak karşılaştığı ruhsal ve manevi engellerle birlikte sorunun mekânla veya coğrafyayla sınırlı olmadığını anlayacaktır. (Çeviren Müge Günay, İletişim Yayınları, 2021)

DENİZ KENARINDA

Zanzibar’dan sahte bir pasaportla kaçıp İngiltere’ye sığınma talebinde bulunan Salih Ömer’in etrafında gelişen’Deniz Kenarında’, göç deneyiminin yol açtığı kimlik karmaşası, aşk, ihanet, aidiyet sorunu ve kültürel etkileşim üzerine sarsıcı bir roman. Amitav Ghosh’ın romanla ilgili yorumu şöyle: “Gurnah’ın çağımızın en önemli seslerinden biri olduğunu kanıtlayan zengin, etkileyici ve hakikat dolu bir roman.” (Çeviren Müge Günay, İletişim, 2021)

SON HEDİYE

İngiltere’de yaşayan bir Afrikalı göçmen olan Abbas, yakalandığı hastalığın ardından geçmişini sorgulamaya başlar. Abbas’ı bir hikâye anlatıcısına dönüştüren hastalık süreci, yıllardır eşi Meryem ve çocuklarından sakladığı büyük sırrını da ortaya çıkartır. ‘Son Hediye’, cesur bir hikâye anlatıcısı olmanın insanın yakınlarına verebileceği en büyük hediye olduğunu gösteren çarpıcı bir yüzleşme anlatısı. (Çeviren Müge Günay, İletişim, 2017)

TERKEDİŞ

Kolonyalizmin bireysel ve siyasal düzlemdeki sonuçlarını üç neslin birbirine örülmüş hikâyeleri üzerinden anlatan bir insanlık epiği. 1899’da çölde yolunu kaybeden ve yaralı halde Doğu Afrika sahilindeki bir şehre varan İngiliz seyyah Martin Pearce, bölge esnafından Hasanali’nin ve güzeller güzeli kardeşi Rehana’nın yardımıyla hayata döner. Gurnah, Pearce ile Rehana’nın hikâyesini üç kuşağın ortak yazgısına ustaca bağlıyor. (Çevirmen Müge Günay, İletişim, 2016)

CENNET

Peter Sherwood’un romanla ilgili yorumu şöyle: “Abdulrazak Gurnah’ın ustaca yazılmış romanı ‘Cennet’ birçok bakımdan, Avrupalıların pek tutmadıkları Doğu Afrika’nın karmaşık kültürünü derinliğine tanımak için çıkılmış bir yolculuk gibi: Karanlığın yüreğiyle bir yüz yüze geliş.” (Çeviren Abbas Ören, Adam Yayınları, 1998)