Neil Gaiman ve ‘İskandinav Mitolojisi’

İngiliz yazar Neil Gaiman, gazetecilik yaparken önce Duran Duran biyografisini üç ayda yazıp ardından Douglas Adams biyografisini yazınca yola yazar olarak devam edeceği sinyalini vermişti. DC Comics tarafından yayınlanan ‘Siyah Orkide’ serisi ise Violent Case adlı Dave McKean ile ortak çalışmasının sonucuydu. Ama asıl çıkışını yapmasını sağlayan yapıtı ‘Sandman’ oldu ve bu yapıtı dünya edebiyat ödülleri tarihinde ilk kez ödüllendirilen çizgiroman sıfatını kazandı. Gaiman peşpeşe ürünler verirken bir yandan da ödülleri topluyordu. Ödül demişken; 2018 yılı Nobel Edebiyat Ödülü bir seks skandalı sonrası akademi tarafından iptal edilmeseydi Neil Gaiman’ın bu ödülü alma ihtimali olacaktı. Gaiman, 2018 yılında Nobel Edebiyat Ödülü verilmemesi üzerine alternatif olarak ortaya koyulan Yeni Akademi Edebiyat Ödülü’ne Haruki Murakami ile beraber aday gösterildi. Böylece akademi tarihinde ilk kez bilimkurgu ve fantezi dallarında yapıt veren yazarlar aday gösterilmiş oldu.

İskandinav mitolojisi sadece Kuzey Avrupa’nın değil neredeyse tüm dünyanın sanat ve eğlence hayatına sızmış durumdadır ve Kuzey Avrupa halkları hakkında son yıllarda ortaya çıkan arkeolojik ve antropolojik bulgular ile gittikçe daha popülerleşmektedir. Tolkien, Frederick Pohl, George R.R. Martin, Douglas Adams, Borges, H.R. Haggard gibi yazarların bir çok metininin dayanağı ve hatta temelini oluşturur. Neil Gaiman’da belki Douglas Adams’dan belki Pohl’den belki kökenlerinden etkilenerek (daha çok yedi yaşında okuduğu Mighty Thor serisinden) ‘İskandinav Mitolojisi’ni referans alan yazarlardan. ‘Amerikan Tanrıları’ adlı eserinde özellikle Odin ve Loki dışında bu mitolojiye ait başka karakterler de yer alır. Gaiman’ın İskandinav mitolojisi ile bu kadar haşır neşir olması sonunda en güzel meyvesini vermiş olsa gerek. Bize bu mitolojiyi yeniden kurgulayarak günümüz dili ile anlatmak gibi bir görevi üstleniyor yazar ve bunu başarıyor da. Ne yazık ki İskandinav Mitolojisi hakkında yazılı kaynaklar çok sınırlı, 13. yy’da Snorri Sturluson yazdığı ‘The Prose Edda’ en önemli kaynaklardan biri ve Gaiman’da bu kaynağı diğer kaynaklar ile beraber iyi kullanıyor. Dönem diline, adetlerine ve kültürüne yabancı birinin Sturluson’un ve elde bulunan en eski metinlerin üzerinde okuma çalışması yorucu olacaktır. Üstelik Gaiman’ın belirttiği gibi hikâyeler arasında çelişkiler, şiir olarak yazılan metinlerde döneme ait deyimler ve göndermeler belli bir uzmanlık veya çapraz okumalar gerektiriyor. Tüm bu hikâyeler arasından rahat okunur, akıcı ve tempolu bir hikâye serisi derlenmesi karmaşık ve zor bir süreç ve bu sürecin sonucu kesinlikle göz alıcı. Üstelik metnin türkçe çevirisi ise başlı başına bir başarı. Sayın Ortanca’nın özenli çevirisi ve dil hakimiyeti temponuzu yitirmeden akıcı bir okumaya sokuyor sizi ve bir anda Ragnarök’e kadar geliveriyorsunuz.

Birçok bilimkurgu ve fantastik okurunun çizgiroman serilerinden tanıdığı Thor, Loki, Odin ve yaşadıkları Asgard’ı eğlence dünyasının yorumuyla değil, orijinal halleri ile tanıma fırsatı heyecan verici. Üstelik Loki’nin Odin’in kan kardeşi olduğu ve senelerdir Marvel’in hatasında devam edip Thor ile Loki’yi kardeş olarak göstermesini fark edeceksiniz. Loki’nin haylazlıkları ile hem iyiye hem kötüye hizmet etmesini, Thor’un gücü kadar zekasının olmaması hepsi ama daha fazlası bu nefis anlatı ve çevirinin içerisinde okuru ile buluşuyor.

İskandinav mitolojisi
Neil Gaiman
Çeviren: Alican Saygı Ortanca
İthaki Yayınları, 2018
312 sayfa, 27 TL.