‘Ne güzel uymuş...’

Belki de kitabı için olabilecek en anlamlı adı seçmiş Hasan Erkek, ‘Orfeus’tan Sonra’ (İş Bankası Kültür Yayınları). Orfeus’u hepimiz biliriz bilmesine ya, yine de kısaca bu ünlü Trakyalıdan ve akrabalarından söz edelim, böylece yazıya da Trakya neşesiyle başlayalım!
Orfeus, Apollon’un oğlu. Lir kullanmayı perilerden öğrenir. Doğa ve hayvanlar âlemi bile susar o lir çalarken, ezgileri öyle büyüleyici. Orman perisi Eurydike’a âşık olur. Gezinirken bir saldırıdan kaçmak isteyen peri, bir yılan tarafından sokularak öldürülür. Orfeus aşkından çıldırmış halde ölüler dünyasına gider. Charon’u etkileyerek Styx Nehri’ni geçer. Üç başlı köpek Ceberus’u da müziğiyle etkiler. Müziğiyle cehennemdeki işkenceleri durdurur. Ve ölüler dünyasının tanrısı Hades ile eşi Persephone’yi aşkının büyüklüğü ile etkiler. Eşini ona geri vermeyi kabul ederler. Tek koşulları vardır, Orfeus eşi Eurydike’ın önünde yürüyecek ve ölüler diyarını terk edinceye dek ona dönüp bakmayacaktır. Ne var ki tam gün ışığına çıkmak üzereyken kuşkulanır, döner bakar ve eşi o anda gözden kaybolur, ölüler dünyasına geri döner. Orfeus da aşkını alamadan çıkar oradan.
Bir başka mitolojik öyküde de şairin ölümünden sonra tanrılar onun lirini gökyüzüne çıkarıp bir takımyıldız yaparak ölümsüzleştirirler. Orfeus şair, müzisyen ve bilge olarak anılır.

‘Orfeus’tan Sonra’ şair, oyun yazarı ve akademisyen Hasan Erkek’in Orfeus’un büyüleyici ezgilerinin etkisiyle şiiri, tüm sanatlara uzatarak, o sanatların tanrılarını, perilerini güzelce ağırladığı harikalı şiirler âlemi. Bir bakıma o da müzikten şiire, sinemadan tiyatroya her sanatın takımyıldızlarını şiirin göğüne pırıltıyla dizmiş. Önceki kitabı ‘Lal Destan’da (2020) ipuçlarını verdiği, hiç kuşkusuz tiyatro sanatının da katkısıyla tragedyaya yakın anlatım biçimi ‘Orfeus’tan Sonra’da daha da genişleyip derinleşerek akıyor. Ayrıca başka sanatlarla da buluşan şiir, renkli mi renkli bir zenginliğe kavuşuyor.
‘Orfeus’tan Sonra’nın altbaşlığını da belirtelim: ‘Eleştirel şiirler, şiirsel eleştiriler’. Bu kitabı yazma nedenlerinin bir bölümü bu başlıkta saklı ve Hasan Erkek ‘önsöz’de şöyle açıklıyor bunu: “Günümüze kadar şairler ve yazarlar hayata bakarak yapıtlarını ortaya koydular. Dolayısıyla yapıtlar hayat üzerine üretilmiş metinler oldu... Oysa günümüzde, sanat yapıtları, özellikle de sanatçılar için, hayatın önemli bir yanı haline geldi. Artık sanat da hayata dahildir. O halde sadece hayat üzerine yapıt üretmek değil, sanat üzerine de yapıt üretmek olasıdır. Bir sanat yapıtı başka bir sanat yapıtının nesnesine dönüşebilir.” Diyor ve ‘pastiş’ten ‘parodi’ye, ‘ironi’ye pek çok örnek veriyor.
‘Orfeus’tan Sonra’nın amacı da, ‘kurmaca ile eleştiriyi birleştirmek’. Nasıl olduğuna her okuyan yanıt verecek ama benim yanıtım bunun hem ilginç, hem gerekli, hem deneysel hem de yol açıcı olduğu. Ayrıca parodi yoluyla olsun, metinlerarasılık biçiminde olsun yazının ve sanatların buluşmasında göz kamaştırıcı, tazeleyici, umut yaratıcı bir şeyler de var. Okurken insanın gözlerinin parlaması, gönlünün kamaşması da apayrı bir duygu.

Şiir atölyelerinde filmler üzerine, kitaplar, şiirler, şairler, müzikler, roman kişileri üzerine uzun zamandır şiir çalışmaları yapıyoruz katılımcı arkadaşlarla. ‘Üzgün Kediler Gazeli’ kitabımın bir bölümü ‘on dakika ara’ başlığını taşır ve filmler üzerine yazdığım şiirlerden oluşur.
Hasan Erkek’in kitabı, ‘şiir hayata bakarak yazılır’ anlayışı ile ‘şiir şiire bakarak yazılır’ anlayışını bir değil, birkaç adım daha ileriye götürüyor ve hiç kukusuz şair ve sanatçı bir kişilik olarak kendi beğenileri ve etkilenmelerini de katarak şiirin alanını büyütüyor. Kim bilir belki de tıpkı insan gibi şiir de henüz sınırlarına ulaşmamıştır ve şairler eliyle daha nice yenilikler ve farklılaşmalarla, başlangıçtan beri artan değerini yükseltecek buluşmalar içinde olacaktır.
Hasan Erkek, ‘Orfeus’tan Sonra’ ile hiç kuşkusuz şiirde yeni bir çığır açmış ve ayrıca hem düşünür hem sanatçı olarak şairliğe de ikinci, üçüncü bir boyut katmıştır. Onun bir klasiği olan ‘Önşiir’de kendi yaşam serüveniyle de birleştirdiği okumaları yazmaları, bakmaları görmeleri, duymaları işitmelerini okumak bile, bu kitapta yaptığı şeyin ne denli coşkulu, görkemli, yüksek ve kalıcı olduğunu gösterir.
‘Orfeus’tan Sonra’ şiire sanat gözüyle, sanata şiir gözüyle bakmanın çoğaltıcı etkisi hep duyumsanacak.