Nâzım Hikmet’in dokunduğu kitaplar

‘Nâzım Hikmet’in Ellerinin İzinde’ sergisi, adını büyük ustanın “Açıyorum/birer birer/kitaplarını./Satırların/üzerinde/ellerinin izi var” dizelerinden alıyor. Sergi fikri geçen yıl, Nâzım Hikmet araştırmacısı Melih Güneş, şairin son yıllarını yaşadığı ve ölümünden beri özenle korunan evini ziyarete gittiğinde ortaya çıkmış. Güneş’in amacı “Şairin ölümünden sonra 55 yıldır korunan çalışma odasındaki kitap ve objeleri tekrar gözden geçirerek tek tek tespit etmek...” Çünkü bu evin aynı şekilde korunamaması söz konusu. Moskova’da ya da olduğu gibi getirilip Türkiye’de sürekli sergilenmesi sağlanamazsa Nâzım Hikmet’in kişisel eşyasının ve belgelerinin dağılıp yitmesinden endişeleniliyor.

“Vera Tulyakova’nın kızı, Nâzım Hikmet’in Anuşka’sı Anna Stepanova’yla birlikte şairin kitaplığındaki sağlığında yayımlanmış, bazısı çok nadir kitaplarını İstanbul’a götürme kararını aldık” diye anlatıyor Güneş (bkz. T24.com.tr). Bu kitaplar, evden Türkiye’ye gelen başta daktilo olmak üzere Nâzım Hikmet’in bazı eşyaları, belgeler, fotoğraflar bu serginin temellerini oluşturmuş. Güneş, konuyla ilgili eserleri elinde bulunduran dostlarının da desteğiyle Nâzım’ın Türkçe ve diğer dillerde 1925-1964 yılları arasında yayımlanmış kitaplarının bibliyografyasını çıkararak işe başlamış. 40 dilde 180’den fazla kitap toplanmış. Bibliyografya çalışmasından 680 sayfalık yayımlanmaya hazır bir kitap ortaya çıkmış, yayımcısını bekliyor. Sergide kitabın örnek baskısını görmek mümkün. Bu önemli çalışma bir an önce araştırmacıların kullanımına sunulmalı.

Yapı Kredi Bankası’nın ‘75. Yıl Sergileri’ kapsamında düzenlenen sergi, Yapı Kredi Bomontiada Alt’ta açıldı. Küratörlüğünü Melih Güneş’in, tasarımını Aykut Genç’in yaptığı sergi, Nâzım Hikmet’in dünya dillerinde yayımlanmış toplu eserlerini buluşturuyor.

Girişte sağda, camekân içinde Nâzım Hikmet’in Moskova’daki evinde kullandığı Türkçe klavyeli daktilosunu inceleyip tuşlarda parmak izlerini arıyorum. Sergide yer alan Ara Güler’in çektiği Nâzım Hikmet’in Moskova’daki evindeki çalışma odasının fotoğrafı da kafamdaki imgeyi bütünlüyor. Sergilenen kitapları incelerken çalışma odasında Nâzım Hikmet’i düşünüyorum. İlk kitap 1925 tarihli Akbaba Neşriyat yayını Arap alfabesi ile basılmış ‘Dağların Havası’. Nâzım Hikmet 23 yaşındayken çıkmış bu 32 sayfalık küçük kitabı 1929 tarihli ‘835 Satır’ izliyor. 20’li yılların sonlarında 30’lu yılların başlarında Nâzım Hikmet’in Türkiye’de birçok kitabı yayımlanmış.

Sonrasında yasaklı yıllar geliyor. 1960’lara kadar şairin kitapları Türkiye’de yayımlanamıyor ama özellikle Bulgaristan’da çıkan Türkçe kitaplarını görüyoruz sergide. Rusçada ‘Şiirler’ adıyla çıkan 1932 tarihli ilk kitabını da görüyoruz. Sonraki yıllarda başta Rusça olmak üzere 40’tan fazla dilde Nâzım Hikmet’in kitapları yayımlanmış. Dünyanın ‘Demirperde’ adı verilmiş görülmeyen bir duvarla ikiye bölündüğü bir dönemde, Nâzım eserleriyle duvarları yıkmış; Çin’den Küba’ya birçok ülkede kitapları okurla buluşmuş. Güneş erişilememiş başka kitaplar da olabileceğini söylüyor. Her koleksiyon gibi büyüyecek ama şu haliyle bile şairimizin dünya çapındaki büyüklüğünü hissetmemizi sağlıyor.

Sergi, 23 Ağustos’a kadar Yapı Kredi Bomontiada Alt’ta ziyaret edilebilecek. Büyük bir şairin dünyaya yayılan kitaplarını, eşyalarını, belge ve fotoğraflarını görmek, onun önemini hissetmek için iyi bir fırsat.