Murakami’yle belleğin tuhaflıklarında gezinti

Haruki Murakami, dünyanın yaşayan en önemli romancı ve yazarlarından. 1970’lerde ‘Yaban Koyununun İzinde’yi yayımladığından beri 20’den fazla kitabı, 50’den fazla dilde yayımlandı ve milyonlarca sattı. Son yılların ‘nöbetçi’ Nobel adayı Murakami’nin geçen bu yıllarda neredeyse kült denilebilecek bir takipçi kitlesi oluştu. Eserlerine tapma eğiliminde olanlar kadar küçümseyenler de çok fazla. Garip başlayan işlerin daha da garipleştiği eserleriyle Murakami okuyucuyu büyüleyen bir kafa karıştırmanın ustasıdır. Tabii her okuyucunun bu kafa karışıklığını isteyeceğini düşünemeyiz.
Onun kurgusu ister uzun olsun, ister kısa metinlerden oluşsun, hayatın temelindeki tuhaflıkları ve anlaşılmazlıkları vurgular. Murakami’nin hep erkek olarak seçtiği anlatıcıları, yıllar sonra bile çözülememiş bilmecelerden kalan tuhaf deneyimlerin gizemli hikâyelerine okuyucuları çeker. Sekiz kısa öyküsünü topladığı ‘Birinci Tekil Şahıs’ başlığıyla yayımladığı kitabı da beyzbol, caz, klasik müzik, Beatles, genç yaşta yaşanan aşklar ve sürekli tekrarlayan saplantılarla dolu klasik bir Murakami eseri. Öykülerin ortak noktası da hepsine başrolü verdiği hafıza...
Murakami kitabın başlığına sadık kalarak tüm hikâyeleri ‘Birinci Tekil Şahıs’tan anlatıyor. Hikâyelerdeki isimsiz anlatıcıların çoğu birbirine benziyor. Ergenliklerinde Beatles dinleyen, daima Schumann ve Charlie Parker’ı tercih eden, silik, orta yaşlı erkekler bunlar. Sadece bir anlatıcı, şaşırtıcı bir durum yaratıyor. ‘Yakult Swallows Şiir Seçkisi’nde anlatıcının ismini vermese de Murakami olduğu anlaşılıyor. “Acaba öykülerin yazarlarının hepsi Murakami mi?” düşüncesi okuyucuyu ikilemde bırakıyor. Murakami ise bu sırada hafızanın tuhaf ve şaşırtıcı manzarasının keşfine çıkıyor.
Derlemede anlatıcılar, geçmişlerindeki gerçeküstü ve açıklanamayan olayları gözden geçiriyor. Her defasında yazarların hafızaları bir anımsatıcıyla eski bir anıya, o anının tetiklemesiyle de başka bir anıya yelken açıyor. Koleksiyonun ilginç hikâyelerinden ‘Krema’, “On sekiz yaşındayken başımdan geçen tuhaf bir olayı benden genç bir arkadaşıma anlatıyorum. Bunu ona neden anlattığımı hatırlamıyorum” cümleleriyle başlıyor. Âşık bir genç, Kobe Dağları’nda piyano resitaline gidiyor. Ama gittiği evde kimseyi bulamıyor. Dönüş yolunda herkesin bir gün öleceği ve günahlarından dolayı yargılanacağına dair Hıristiyan mesajlarını hoparlörden yayımlayan bir arabayla karşılaşıyor. ‘Yaban Koyununun İzinde’ ve ‘Renksiz Tsukuru Tazaka’nın Hac Yılları’ndaki basit olay örgüsünü burada da kullanıyor yazar. Sıradan bir şehirli, yanıtları bulmak için kırsal bir bölgeye gidiyor ve cevaplardan çok soru buluyor.
En güçlü öykülerden ‘With the Beatles’ta, anlatıcı sadece 1964’te lisede çıktığı Sayoko’yu değil, gençliğinde dinlediği müzikleri de hatırlıyor. Sayoko’yu bir randevu için evinden almaya gittiği bir pazar günü kızın evde olmadığını öğreniyor. Onu eve davet eden ağabey, ara sıra bayıldığını ve kısa süreli hafıza kaybı yaşadığını, bunun genetik bir bozukluktan kaynaklandığını anlatıyor. Yine hafızasını kaybettiği bir anda, birinin kafasını çekiçle ezebileceğinden endişe ettiğini itiraf ediyor.
Her hikâyenin merkezi bellek. İster doğru hatırlasın ister yanlış, anlatım sırasında ortaya pişmanlık ve başarısızlık duygusu çıkıyor. ‘Şinagavalı Maymunun İtirafı’ gerçekle hayal arasındaki çizgiyi silikleştiren sürrealizmle okuyucuya gerçek bir Murakami deneyimi yaşatıyor. Murakami hayranları için kısa hatırlatmalar olacak bu öyküler, yazarı hiç okumamışlar için de çok iyi bir başlangıç gibi duruyor.

BİRİNCİ TEKİL ŞAHIS

Haruki Murakami
Çeviren: Ali Volkan Erdemir
Doğan Kitap, 2021
152 sayfa, 40 TL.