Meksika tarihini tersyüz edip güncelleyen roman

Bu roman onu; “şiirsel düzyazı sanatında devrim yapmak isteyen” ‘Yanardağın Altında’ yazarı Malcolm Lowry ile ‘sürekli devrim’ uğruna, Meksika’da katil Ramon Mercader tarafından suikastla öldürülen Troçki’yi anlatır. Her ikisinin de son varış noktaları Meksika’dır. Adeta bir son geri dönüş mitiyle örülen ‘Viva’, sık sık başvurduğu geri dönüşler siyasi ve edebi yoklayışlarla da merak cazibesini artırır.
Kimdir Troçki, hangi devrimin peşindedir? Rusya, Türkiye, Fransa, Norveç ve Meksika dolayımında hangi idealin öznesi olarak ayakta kalmıştır? Ya hâlâ dünya edebiyatının temel başyapıtlarından sayılan ‘Yanardağın Altında’ romanının yazarı Lowry? Patrick Deville bazen sezgi gücü yüksek bir romancı, bazen meraklı bir gazeteci ama mutlaka iyi bir anlatıcı olarak, 1920’lerden başlayarak Troçki ve Lowry üzerinden insanlığın macerasını deşer. Orçun Türkay’ın temiz Türkçesiyle metnin akışına bırakır okur da rahatlıkla kendisini.

Kimler yoktur ki romanda? İşte hâlâ bir kült kişilik olarak yaşayan Frida Kahlo. Onun ‘evi’ yaşamaya çok elverişli bir sığınaktır Troçki’ye. Ya şu, kendi devriminin peşinde koşarken mezcal’e dayanamayan Lowry. Babasının romancı olsun diye Condrad Aiken’ı ücret karşılığında hoca tuttuğu Lowry. ‘Yanardağın Altında’yı yazmanın bedelini akıl sağlığıyla ödeyen yine o. “İnsanlık tarihinin en büyük aşk öyküsünü yazmak, aynı zamanda Tanrısız insanın yaşadığı terk edilmişlik duygusunu ve yoksunluğunu dile getirirken, olanaksız aşklara ezgi düzmeyi amaçlayan” da başkası değil.

P. Deville dengeli bir şekilde ve akışkan bir kurgu paralelliği içinde bize hem Lowry hem Troçki’yi yaklaştırıyor. Etraflarında örülen kişiler ise onların kişilik evrenlerinin zenginliğiyle ilgili. Frida Kahlo en başat ve çarpıcı isimlerden birisi. Dönüp dolaştıkları kültürel ve siyasal çevreler elbette bugün dünya kültür ve siyaset tarihinin bilindik isimleri. Stalin, Hitler, Mandelstam, G. Simenon, Malraux, Mayakovski, Chagall, Andre Breton ve nicesi.
Bir yönüyle de Meksika tarihinin başka bir gözle tersyüz edilip güncellenmesi ‘Viva’. Juan Rulfo’nun, Octavio Paz’ın aradan baş uzatması, adeta mistik içki mezcal’in öyküsü. Bir romanı çatmak için tarihin pek çok elementinin birden devreye girdiği bir ülke.
Birer kahraman yaratmanın peşinde değil yazar elbette. Her ne kadar Lowry, Ortega Y Gasset’in “Her birimizin yaşamı trajikomik bir romandır” düşüncesini miras edinse de ‘bir insanın yaşamının ilerlediği ölçüde bir düzene soktuğu kurmaca bir yapıttır’ felsefesine daha uygun bir kitap ‘Viva’.
Stalin’in ilkin arkadaşı, sonra başdüşmanı Troçki bir sanatçı, bir devrimci, ölümün çevresinde dolandığı bir kurban. Bütün insani çehreleriyle yaşıyor burada. Bazen siyasiler unutsa da “suikastçıların aklından hiç çıkmayacak”tır o. Edebiyat, kültür ve siyasi tarihin edebi metnin içinde eridiği, iyi bir roman ‘Viva’. Bir romancı ile siyasetçiyi saptırmadan yaşatıyor ayrıca.

VİVA

Patrick Deville
Çeviren: Orçun Türkay
Can Yayınları, 2018
224 sayfa, 20.50 TL.