Margaret Atwood’dan, yazmaya dair...

Büyük edebiyat araştırmacısı ve eleştirmeni Sör William Empson (1906-1984) Cambridge Üniversitesi’nde öğrenciyken odasına çekilip ‘Belirsizliğin Yedi Türü’nü yazdığı sıralarda, odasında gebelik önleyici haplar bulunduğu için üniversiteden atılır.
Empson kitabını 1930 yılında yayımladığında 20’nci yüzyılın en etkili eserlerinden birini edebiyat dünyasına armağan etmiş olur. İlginçtir ki Cambridge Üniversitesi, adını Empson’dan alan edebi ve kültürel konuların geniş çapta irdelenmesi amacıyla konferanslar düzenler. 2000 yılında Empson Konferansları’nı vermesi için teklif aldığında, Margaret Atwood çok sevinir. Yazmak ve yazarlık konusunda verdiği konferansların giriş bölümünde Atwood, Empson’ın başına gelenleri hatırlatır ve şöyle der: “Hepimizin zamanda kısılı kalmış oluşumuza iyi bir örnektir bu... Kehribar içindeki sineklerden çok -zaman o kadar somut ve saydam değildir- pekmeze batmış farelere benzeriz; ne de olsa Empson günümüzde yaşasaydı, odasında gebelik önleyici haplar bulunmasa okuldan atılırdı.”

Kanadalı şair, eleştirmen, denemeci ve ‘üstopya’ yazarı Margaret Atwood’un 2000 yılında Cambridge Üniversitesi’nde verdiği Empson Konferansları’na dayanan ‘Ölülerle Uzlaşmak/Bir Yazarın Yazmak Üstüne Düşünceleri’, yazarın yazma sanatının anatomisini ortaya koyan altı denemeden oluşuyor. Empson, Atwood’un edebiyatını nasıl eleştirir bilinmez ama Atwood’un yazmak üzerine kendisini endişelendiren her şeyin üzerine konuşabildiği bu kitapla ortaya çıkıyor.
Birinci bölüm otobiyografik ve aynı zamanda, faydalandığı kaynaklardan oluşuyor. Yazma tarzıyla ilgili olarak anlatım tarzını okuma-yazma hayatlarının başlarında benimsediklerinin altını çiziyor. İkinci bölüm post-romantik bir yazar olarak çifte benliğiyle ilgili anlatımlarını içeriyor. Üçüncü bölümde yazarlıkla para arasındaki ilişkinin boyutlarını gözler önüne seriyor. Dördüncü bölümde yazarların toplumsal ve siyasi erkin katılımcısı olması gerektiğini savunuyor. Beşinci bölüm yazar, kitap ve okurdan oluşan edebi üçgeni inceliyor... Son bölümde Atwood anlatı yolculuğunun karanlık yollarına ışık tutmaya çalışıyor: “Bu bölümün başlığı ‘Ölülerle Uzlaşmak’. Hipoteziyse anlatı türünden yazılanların sadece bazılarının değil hepsinin yazılmasında, hatta belki de tüm yazıların yazılmasında, faniliğe karşı içten içe duyulan korku ve ilginin, Yeraltı Dünyası’na riskli bir yolculuk yaparak oradan bir şey ya da bir kimseyi geri getirme arzusunun etkili olduğu.”

Atwood deneyimlediği gerçek hikâyenin bir kısmını sunuyor. Bu bir biyografi değil. Sadece yazmak üzerine bir kitap. Fakat nasıl yazılacağı hakkında da değil, kendi yazıları hakkında da değil. Atwood Dante, Shakespeare, Dickinson, Stevenson, Poe, Wilde, Plath’ın da içinde olduğu onlarca büyük yazarın yazılarından örnekler verse de kendi yazdıklarından tek bir alıntı bile kullanmıyor. Konferanslarıyla ilgili şöyle diyor: “Diyelim ki yazarın (erkek ya da kadın, ki cinsiyet her zaman az çok fark yaratır) konumuyla ilgili. Diyelim ki bu kitap sözcük madenlerinde mesela kırk yıl boyunca çalışıp didinmiş, bir gece yarısı uyanıp da bunca zaman ne yaptığını düşündükten sonra, ertesi gün yazmaya başlamayı düşünebileceği türden bir kitap.”
Atwood yazarlara, hem okurları hem de kendileri tarafından en çok sorulan ‘Kimin için yazıyorsun? Neden yazıyorsun? Yazdıkların nereden geliyor?’ sorularını yöneltiyor. Bunu ‘neden’ sorusuna verdiği bir cevap listesi takip ediyor. Ufuk açısı liste okuyucuyu mest ediyor. ‘Ölülerle Uzlaşmak’ tembeller için bir kitap değil. Nasıl yazılacağı hakkında bir kitap da değil. Çok satacak bir kitabın nasıl yazılacağını da söylemeyecek. İçinizde olmayı umduğunuz yazarınızla bağlantı kurmanızın yolunu açacak. Hayatın ne gerektirdiğini, tehlikelerini ve hazlarını kavramış bir yazarın ‘Yeraltı Dünyası’na yaptığı entelektüel ve duygusal yolculuğuna siz de ortak olun.

ÖLÜLERLE UZLAŞMAK /
BİR YAZARIN YAZMAK
ÜSTÜNE DÜŞÜNCELERİ
Margaret Atwood
Çeviren: Dost Körpe
Doğan Kitap, 2021
232 sayfa, 45 TL.