Kuvayi Milliye ruhu capcanlı!

Modern Türkiye’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün, Samsun’a çıkarak Anadolu’daki direnişi başlatmasının 100. yılını yaklaşık bir ay sonra, 19 Mayıs’ta kutlayacağız. Bu bağlamdaki kutlamaların ilki Eminönü’ndeki Türkiye İş Bankası Müzesi tarafından başlatıldı. Milli Mücadele’nin 100. yılını ‘İstiklal’ başlıklı sergiyle taçlandıran Türkiye İş Bankası Müzesi; Anadolu ve Trakya halkının direnişini ‘On Yıllık Savaş’, ‘Mütareke ve İşgal’, ‘Direniş ve Kuvayı Milliye’, ‘Düzenli Ordu ve Sathı Müdafaa’, ‘Hukuk ve Taarruz’ ve ‘İstiklal ve Cumhuriyet’ başlıkları altında anlatıyor.
Tarihe Büyük Savaş olarak geçen I. Dünya Savaşı’ndan hemen önce patlak veren ve Osmanlı Devleti’nin kaderini büyük ölçüde etkileyen Balkan Savaşı’yla başlayan sergi; devam eden süreci Balkan, Dünya ve Kurtuluş savaşlarına dair askeri objeler, silahlar, üniformalar, o dönem kaleme alınmış günlükler, notlar, haritalar ile cephelerde komuta kademeleri arasındaki emirlerle anlatıyor. Sergilenen objeler arasında askerlerin cephede mühimmatlarla yaptığı eserler de var, savaşa katılan askerlere verilen hatıra objeleri de...

BÜYÜK ARŞİVLERDEN YARARLANILDI
İş Bankası Müzesi’nin ‘İstiklal’ sergisinde tüm bu objelerle birlikte döneme ait görüntüler de etkileşimli ekranlar sayesinde ziyaretçilere aktarılıyor. Bu görüntüler; Harbiye Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı, İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Mudurnu Kent Arşivi, Suna ve İnan Kıraç Vakfı, SALT Araştırma, Imperial War Museum, British Pathé, BNF, Gaumont Pathé, Bundesarchiv gibi önemli arşivlerden alınmış. Özgün obje, belge ve fotoğraflar ise yine Harbiye Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı ile birlikte; Haluk Oral, İzzeddin Çalışlar, Mutlu Nergis, Seyit Ahmet Sılay, Doğanay Tuna, Nurcan Sanıvar’ın kişisel arşivlerinden derlenmiş.
Osmanlı topraklarıda işgal kuvvetlerinin ilerleyişini gösteren, ardından Milli Mücadele’nin başlamasıyla bu kuvvetlerinin geri çekilişini gözler önüne seren etkileşimli ekran ise serginin en dikkat çekici bölümlerinden biri. Bu interaktif harita, bir anlamda, Atatürk’ün “Geldikleri gibi giderler” sözünün doğruluğunu kanıtlar nitelikte.
Milli Mücadele yıllarında yayımlanan Minber, Tasviri Efkar, Memleket, Ati, İkdam gibi gazetelere yansıyan başlıklar, muharebeler sırasında Milli Mücadele’yi anlatan propaganda afişleri ve dünya basınıyla yapılan mülakatlar da sergide görülebiliyor.

KİŞİSEL BİR MESELE
Küratör İzzeddin Çalışlar, sergiyi hazırlarken ismini taşıdığı dedesi, Milli Mücadele komutanlarından İzzeddin Çalışlar’ın günlük ve hatıralarından da yararlanmış. İzzeddin Çalışlar, Milli Mücadele’yi yürüten kuvvetlerde görev almış, 20. Kolordu’da komutan vekilliği görevini üstlenmiş; Kütahya, Eskişehir, Birinci ve İkinci İnönü ile Sakarya Meydan savaşlarında tümen ve grup komutanı olarak bulunmuş bir Milli Mücadele kahramanı. Yani torun Çalışlar için bu yılları anlatmak biraz da kişisel bir mesele.
Küratör Çalışlar, “Dedemin arşivini üniversite öğrenciliğim yıllarında keşfettim” diyor ve anlatmaya devam ediyor: “Önce günlükleri keşfettim ve onların üzerinde çalıştım. Çanakkale Savaşı, o yıllarda popüler olduğu için senelerce çalışmalarımı bu alanda devam ettirdim. Şimdi de Kurtuluş Savaşı yıllarından kalan belgeler üzerinde çalışıyorum. Dedem, İsmet Paşa ile aynı sınıftan... İsmet Paşa sınıfın birincisi. Dedem ise ikincisi. Bu yıllarda Mustafa Kemal’in bir alt dönemindeler. Ancak Erkân-ı Harbiye’de; Selanik, Manastır’da beraberler. O yaşlarına ait fotoğraflar da var. Ardından Hareket Ordusu; Çanakkale, Balkan, Kurtuluş savaşlarının hepsinde birlikteler. Savaşlar bitince bu sefer de meclis yılları başlıyor.”

‘İstiklal’ sergisi Türkiye İş Bankası Müzesi’nde yıl sonuna kadar pazartesi hariç, her gün 10.00 - 18.00 saatleri arasında ücretsiz ziyaret edilebilir.