Koronadan sonra nasıl bir dünyaya uyanmak istiyorsunuz?

Virüs tehdidiyle tüm dünyanın kendini izole ettiği bu dönemde hepimizin payına düşen kendimizi sorgulamak olsa gerek. Herkes yaşanan bu sürecin ardından eski alışkanlıkların yıkılacağını ve yepyeni bir dünya kurulacağını söylüyor. Bu nasıl bir dünya olacak? Elbette hepimizin farklı fikirleri var. Doris Lessing’in ‘Cehenneme İniş Talimatnamesi’ bu konudaki rehberlerden biri. Yazar okura savaş, dil, bilim ve eğitim gibi ideolojik kavramların altında yatanları gösteriyor ve sorgulamalarını sağlıyor. Charles Watkins, ki kendisi eğitim alanında ün yapmış önemli bir profesör, hafızasını kaybediyor. Kendine ve geçmişine dair her şeyi unutuyor. Hastanede iki farklı doktor iki farklı metotla onu tedavi etmeye çalışıyor. Watkins geçmişini hatırlamaya çalışırken sürekli anılar yaratıyor kendine. Tamamiyla yeni hikâyelerle kendini konumlandırırken günümüzün gerçekliklerine alternatifler yaratmaya çalışıyor. Anılarını bozuyor Watkins, tanık olduğu hatta okuduğu hayatları bir araya getirip yeni anılar ve kendine yepyeni bir geçmiş yaratıyor. Yazar bu anlamda günümüz ideolojilerindeki kör noktaları bulup okura sunuyor ve kendi kimliklerini yeniden keşfetmelerini sağlıyor.

ZİHNİN SINIRSIZLIĞI
Doktorlardan biri hastayla sohbet ederek ve doğal yollardan onu tedavi etmeye çalışırken diğeri hemen tıbbi müdahale yapılmasını savunuyor. Hastanın ilk doktorla olan sohbetlerinden onu tanıyoruz önce. Zihninin hastaya oynadığı oyunlar onu bazen kaptan yapıyor, bazen uzaya yolluyor. Bu sayede insan zihninin sınırlarına, daha doğrusu sınırları olmadığına tanık oluyoruz. Gündelik dayatmalardan sıyrılınca insanın kendine açtığı yolun sınırsızlığının hayret hatta korku verici olduğunun altını çizmek isterim. Bu noktada aslında gündelik hayatın dayatmalarıyla sınırların kalkması arasındaki felsefi soruya takılıp kalıyorsunuz. Aslında bizi hapseden ideolojiler bir anlamda koruma mı sağlıyor yoksa hepimizi olmak istemediğimiz sıkıcı kişiler haline mi getiriyor? Dayatılan alışılagelen sistem yani eğitim, aile hayatı, sosyalleşme, bilim, sanat, eğitim ve sağlığa ait klişeler hepimizi yavaş yavaş hasta mı ediyor? Watkins’in hafızasını kaybetmesine yol açanın, şalteri indirmesine neden olanın kendine dayatılan bu düzenden sıkılması olduğunu anlıyoruz. Bu konuda okura rehberlik eden yine ilk doktorun hastanın çevresindekilerle yaptığı yazışmalar oluyor. Watkins’in başta eşi olmak üzere yakın çevresi, onun hayatına dair pek çok gerçeği doktorla paylaşıyor. Tüm bu gerçeklerde sürpriz ya da okuru şoke eden bir şey yok ama. Gördüğümüz tek şey düzene paralel bir hayat!

BIRAKIR MI MODERN DÜNYA SENİ?
Watkins’in hastanede kaldığı süre boyunca yaptığı zihinsel yolculuğa paralel olarak onun dünyevi yolculuğuna da eşlik ediyor okur. Ve bu paralel yolculuklarla birlikte ‘gerçek’ kavramı sorgulamaya açılıyor. Watkins yaptığı zihinsel yolculuklarla içgörü kazanıyor, hayata, gerçeğe bakışı değişiyor. ‘Hayat birdir’ felsefesini atıyor ortaya. Yani gerçekliğin bize dayatılandan çok daha farklı olduğunu keşfediyor. Okuru da yanına alıyor bu keşifte. Ama dayatılan gerçek, çeşitli idelojilere hizmet için kurulan bu dünya izin veriyor mu yeni keşifler yapmamıza. Bu modern dünyanın bir parçası olan modern tıp bırakıyor mu Watkins’i kendi gerçekliğinin peşine gitmesi için? Tabii ki hayır. İki doktor da nihayetinde onu elektroşokla düzeltmede hemfikir oluyor. Sonuçta profesörün elinde içgörüsü kalıyor ve dönüyor kendine dayatılan hayata... Peki siz tüm bu yaşanan süreçten sonra, bir virüsün bize ayna tuttuğu bu kendinle baş başa kalma zamanından sonra nasıl bir dünyaya uyanmak istiyorsunuz?
‘Cehenneme İniş Talimatnamesi’, size cenneti de cehennemi de gösteriyor...

Cehenneme İniş Talimatnamesi
Doris Lessing
Çeviren: Niran Elçi
Delidolu, 2020
280 sayfa, 32 TL.