Köpük’ün gözünden insanların dünyası

Liz Behmoaras’ın; ironik bir dille hayatın hüzünlü, sevinçli ve tuhaf taraflarına mercek tutan kısa bölümlerden oluşan novellası ‘Köpük’ün anlatıcısı yaşlı bir köpek. Köpük 1997 doğumlu bir golden retriever, 14 yaşında. Bütün dünyası ‘O’ diye bahsettiği kadın sahibi. Kadın sahibin dışında erkek sahip, evin oğulları, Kedi Mesut ve eve geçici yahut kalıcı süreyle gelen diğer hayvanların çevrelediği bir dünyada yaşıyor. Ancak bilindiği üzere büyük ırk cinsler için oldukça yaşlı. Artık nefes almakta, hareket etmekte zorlanıyor. Böylelikle hatrına gelenleri kendine has üslubuyla gelişigüzel bir sırayla anlatarak okuru hayatına konuk ediyor.
‘Kendine has üslup’ konusu önemli zira anlatıcının köpek oluşu ister istemez ironik bir dil gerektiriyor. Ortalama yedi yaşındaki çocuğun zekâsına sahip olmakla birlikte ömrünün sonuna geldiğini de hisseden bir kahraman söz konusu. Bu noktada, Behmoaras’ın kıvamında bir üslup tutturduğunu söylemek mümkün. Yazar ironi dozunu, öykülerdeki sohbet tonunu iyi ayarladığından köpek-anlatıcının dili okuru yadırgatmıyor. Aksine, hikâyesine buyur ediyor. Kadın sahip, sokak hayvanlarını besleyen, gördüğü her hayvana yardım elini uzatan duyarlı bir kişi. Köpük’ün asıl sahibi ve kendini adadığı insan. Kadının yaşadıklarını Köpük’ün gözünden okurken hayvan haklarına değiniyor yazar. Veterinerde geçen bir sahne mesela. Bir adam, elinde yavru köpekle barınak sormak (!) için veterinere giriyor. ‘Petşop’tan yeğenine karne hediyesi olarak aldığı köpek çişini, kakasını yapınca ondan derhal vazgeçilmiş. Zavallı köpek en iyisinin bile en kötü olduğu, kitapta ‘köpek cehennemi’ olarak geçen barınaklara verilmek isteniyor. Adamın gözünde eşyadan farksız. Sahiplendirmeye çalışmayı dahi düşünmemiş.

Sokak hayvanları meselesi de irdelenen konulardan. Çok uzun zaman evvel bizim tarafımızdan evcilleştirilerek doğal yaşam imkânları elinden alınan, bu sebeple insan türünün ilgisine muhtaç olan bu canlılar en ufak bir şikâyette barınağa götürülüyor. Çoğu zaman toplu halde zehirlendiklerine şahit oluyoruz. Hayvanları durduk yere katledenleri, caydırıcı cezaların olmayışını saymıyorum bile. Nitekim, izledikleri bir belgeselde ‘köpek cenneti’ olarak nitelendirilen İngiltere’de bile hayvanlara zulmedildiğini haberlerde gören Köpük hayvan hakları yasalarının önemini vurguluyor.

“Diğerlerini bilmem ama ben bu izlediğim görüntülerden şu iki önemli dersi çıkardım: İnsan her zaman insandır; cennet gibi ülkelerde bile ve kâh kendi türüne kâh biz hayvanlara, hatta bitkilere her türlü kötülüğü yapabilir. Bu biir! Bundan dolayı ona sıkı sıkıya uymak zorunda kalacağı kanunlar konması lazımdır, bu da iki. O kadar!”
Aynı zamanda köpek türünü çok iyi etüt etmiş bir yazar Behmoaras. Onların kaybedilme korkusu, dikkat çekme istençleri, ısırdıkça -endorfin salgılayarak- rahatlamaları gibi karakteristik özellikleri işlenmiş. Tabii tüm bunların yanında da yaşlı bir köpeğin son zamanlarını okuyoruz. “Yaşlı bir köpek hüzün vericidir. O’nu hem hüzünlendiriyor hem de endişelendiriyorum. Bana seslendiğinde, ne kadar acınası halde olduğumun teyidini sesinde ve yüz ifadesinde yakalıyor gibiyim. Eskiden sevecendi. Şimdi bana karşı, nasıl desem... Sanki ellerinde her an kırılıp tuzla buz olabilecek narin bir nesne tutuyormuş gibi özenli ve dikkatli. Bu değişim, beni sevindireceğine daha beter içlendiriyor.”
Bu özellikleriyle roman hayvan hakları konusuna temas eden, hayatın hüzünlü, kederli ve komik taraflarına mercek tutan bir anlatı olarak karşımızda.

Köpük
Liz Behmoaras
İthaki Yayınları, 2023
88 sayfa.