Kazı alanında çizilen Ka-Der çizgisi...

Mini mini bir kız çocuğu iken yüzlerce yıl öncesine tarihlenen bir keramik parçasını yıkamış, hasır sepete yerleştirmiş, ardından objektife poz vermişti. Arkeolog anne-babasıyla her yaz kazıya gidiyordu. Ayşe Bilge, keramik yıkamayı annesinden öğrenmişti.
Bu kazılarda, köylerdeki kızların daha çocukken evlendirilmelerine dikkat kesilmişti. 1966 yılında Alman Lisesi öğrencilerinin çıkardığı Se-Ma-Ver gazetesine, Gaziantep’in 50 km. güneybatısındaki Gedikli’deki gözlemlerini şu satırlarla anlatıyordu:
“Bazı köylü kadınlar anneme kaç çocuğu olduğunu sordular. İki kızı olduğunu öğrendiklerinde, ‘Tamam iki kızın var da, hiç çocuğun olmadı mı?’ diye tekrar sordular. (...) 14-20 yaş arasındaki kızlara özel bir önem veriliyor. Eğer bir kız güzel ve sağlıklıysa, ev işinden anlıyorsa, dikiş dikmeyi, örgü örmeyi, oya işlemeyi biliyor ve iyi bir aileden geliyorsa, iyi bir geçmişe de sahipse en az 15.000 TL ediyor. Evet Anadolu’da kızlar satılıyor...”

Ayşe Bilge Alkım, anne-babasıyla İngiltere ve Almanya’da geçirdiği bir yıl içinde iki ülkenin dilini de konuşmaya başladı. Konservatuvarın beşinci sınıfına kadar piyano eğitimi aldı. Piyano çalıştığı yıllarda kocaman kara gözleri, geniş alnı, gülen bakışlarıyla ünlü bir artisti, Judy Garland’ı andırırdı. Alman Lisesi’nden yüksek notlarla mezun olup Robert Kolej Yüksek Okulu’nda mühendislik eğitimine başladı. Mühendislik stajını da sınıf arkadaşı ve nişanlısı Zülfü Dicleli ile birlikte Tilmen kazılarında yaptı.

Robert Kolej Fikir Kulübü’nün aktif üyelerindendi. Yükselen ‘‘68 gençlik hareketi onu da kucaklamıştı. Her şey yolunda giderken darbeli günler geldi çattı. 1972 yılı başında önce Zülfü, ardından Bilge tutuklanmış, Erenköy’deki Ziverbey Köşkü’ne işkenceye götürülmüşlerdi. Bilge gözaltına alındığında hamile imiş. İşkenceler sonucu bebeğini kaybetmiş. Hiç iyileşemeyecek ilk derin yarasını orada almıştı. İşkenceler ancak yurtdışında protesto edilmiş ama duyması gerekenlere ulaşılamamıştı.

Sağmalcılar Cezaevi’nde çekilmiş fotoğraflarında Bilge’nin yine gözleri gülüyordu. Aynı fotoğrafta ön sıradan gülümseyerek bakan gencecik bir kadın daha vardı: Hatice Alankuş. Uzun saçlarını iki yandan atkuyruğu yapmış, boynundan aşağı sallandırmıştı. Hastaneye götürülmediği için Sağmalcılar Cezaevi’nde hayatını kaybeden Hatice’nin belki de son fotoğrafıydı.
Ayşe Bilge Dicleli, 1974 affıyla hapisten çıkınca, yayın hayatına yeni başlayan Elele dergisinde çalışmaya başlamıştı. Ardından, Politika gazetesinde dış politika yazıları yazdı. Ayşe Bilge ve Zülfü sol siyaset çevrelerinden aldıkları davetle Leipzig’e gittiler. Ardından 12 Eylül geldi ve 1990 yılına kadar dönemediler.

Döndüğünde Ayşe Bilge kadın hareketinin kaderini değiştirmeye kararlıydı. Bütün birikimiyle kadın hareketine temel attı. 1997 yılında kurulan Kadın Adayları Destekleme Derneği (Ka-Der) ile çalışmaya başladı. Derneğin amacı, atama ya da seçim yoluyla oluşan tüm karar organlarında kadın-erkek eşitliğini sağlamaktı. Ka-Der’in üçüncü genel başkanı Ayşe Bilge idi. Başkanlığındaki dört yıllık dönemde eğitimleri, kampanyaları, projeleriyle Türkiye kadın hareketinin en etkili sivil toplum örgütlerinden biri oldu Ka-Der.
Eşi Zülfü Dicleli ile kurduğu yayınevinde, çalışma yaşamındaki kadını güçlendirmeyi amaçlayan bir dizi kitabın editörlüğünü üstlendi. Bilge’ye göre dünyanın iki temel sorunu vardı: Kadın ve çevre.
Ayşe Bilge Dicleli’yi daha yakından tanımak istediğinizde ‘Bilge’ kitabını okumaktan başka şansınız yok. O, iki yıl önce aramızdan ayrıldı. Torunu 2006 doğumlu Hazal onun bize emanet ettiği sorunları çözmeye şimdiden aday.
Eşi Zülfü, kızı Zeynep ve arkadaşları Ayşe Bilge Dicleli için bir kitap hazırladı. Bilge’nin yıllardır emek verdiği Optimist Yayınevi’nden çıkan kitabın adı ‘Bilge’. Yaz başından beri raflarda.

Bilge
Kolektif
Optimist Yayınları, 2019
232 sayfa, 30 TL.