Karanlıktan aydınlığa, yok oluştan var oluşa...

Virginia Woolf, Ernest Heming- way, Sylvia Plath, Yukio Mişima ve daha onlarcası intihar ederek hayatlarına son vermeyi seçti. 1986’da, William Styron da intihar etmiş uzun yazar listesine neredeyse katılıyordu. Dünyanın en büyük kötülüğünün yaşandığı yıllarda bir annenin belki de en zor seçimini konu edinen ve Meryl Streep’in başrolünü üstlendiği filme de aktarılan ‘Sophie’nin Seçimi’nin yazarı, intiharı seçiyordu neredeyse. Ünlü yazar 30 yıldır kullandığı alkolü bıraktığında, aldığı ağır sakinleştirici hapların da etkisiyle büyük bir ‘çöküntü’ yaşamaya başladı. Klinik depresyon ve ardından gelen intihar düşüncesinin hastaneye yatış ve iyileşmesiyle sonuçlanan sürecini de ‘Karanlık Gözükünce’de anlattı. Aslında kitap, yazarın 1989’da Baltimore’da düzenlenen ruh hastalıkları konulu sempozyumda yaptığı konuşma, bu konuşmanın Vanity Fair’de yayımlanan geniş metni ve Styron’un “Çöküntünün nasıl bir seyir izlediğini kavramak açısından benim için çok önemli bir yolculuk” dediği Paris sürecini içeriyor.

Yazarın kitabın ‘yerli yerine yani başına’ koyduğu Paris yolculuğu bölümü, 1985’te bir ekim gecesinde sağanak altında yaklaşık 35 yıl önce kaldığı Hotel Washington’ın önünde açılıyor. Otelin önüne geldiğinde başlıyor çöküntüsü yazarın. Yıllar öncesinin anıları öylesine bastırıyor ki Styron kısırdöngüye saplandığı duygusuna kapılıyor. “Benden ürkütücü bir hızla uzaklaşan bir zihin duruluğunu bir daha ele geçiremeyecektim sanki” diyen Styron çöküntünün karanlığına doğru bir yolculuğa çıkıyor. Hastalığının ilk tanısını da kendi koyuyor; “Çöküntü, bir ruh kargaşasıdır; kişinin benliğine -yatıştırıcı aklına- öylesine garip acılarla, kaypak yöntemlerle yüklenir ki tanımını yapamazsınız.”
O zamanlar bu hastalık konusunda akademik araştırmalar hayli kapsamlı ve fazla olmasına rağmen bilim insanları bile Styron’un halka verdiği gibi bir rapor sunamıyor aslında. Anlatısında, çöküntü durumunun üstesinden gelmenin nasıl bir şey olduğunu ilk elden veren Styron, tüm dünyada bu hastalıktan mustarip olanların acılarının tanımlanamaz olduğunun altını çiziyor. Belirtilerin herkeste farklı olabileceğinin de farkında olan yazar, “Bana sorarsanız, en çok soluksuz kalmayı ya da boğulmayı andıran bir acı ama bu imgeler bile tam tutmuyor” ifadelerini kullanıyor. Styron samimi bir dille yazdığı anılarında yaşama ve tarihe bakışını en çok etkileyen Camus’den ve gerçekleşemeyen tanışmalarından da bahsediyor. Yaşanmışlıklar ya da yaşanmamışlıkların, çöküntüsünü ne kadar etkilediğinin farkında... Yazdığı günlüğü yaktığı zaman intihar edeceğini kurguluyor. Günlükten çöpe atarak kurtulduğu zaman yapacağı eylem, intihar etmek değil de hastaneye yatmak ve tedavisinin başarıyla tamamlanmasını ummak oluyor.

Doğan Kitap, ‘Karanlık Gözükünce’yi Tomris Uyar’ın çevirisiyle yeniden okuyucuyla buluşturdu. ‘Gündökümü-Bir Uyumsuzun Notları’ başlığıyla yayımlanan günlüklerinde, Uyar’ın çeviri üzerine yazdıklarıyla bitirmek en iyisi olacak: “Çöküntüyle baştan beri içli dışlı olduğumdan, yakınlarımın hele şu sıralar böyle bir kitabı çevirmemden duydukları kaygıya gülüp geçtim. Çeviriyi alışılmadık bir hızla bitirmemin nedeni -üçüncü ‘biraz da’- tanımlanmaya çalışılan belirtilerin karşılıklarını sözlüklerde aramak yerine hemen bedenimde, dilimin ucunda bulmamdı.”

Karanlık Gözükünce
BİR DELİLİK GÜNCESİ
William Styron
Çeviren: Tomris Uyar
Doğan Kitap, 2019
100 sayfa, 19 TL.