Kapitalizmin sonu mu geliyor?
Güncelleme Tarihi:
Araştırmacı yazar, tarihçi Foti Benlisoy, ‘Kapitalist Kıyamet/Sermaye mi Dünya mı?’ adlı kitabında çağımızın düşünürlerinin ‘dünyanın sonunu hayal etmenin kapitalizmin sonunu hayal etmekten kolay olduğu’ deyişinin karşısında yer alarak, kapitalist dünya sonrasının bir ütopya kadar güzel olabileceğinin savunusuna girişiyor.
İngiliz yazar, kuramcı ve öğretim üyesi Mark Fisher ‘Kapitalist Gerçekçilik/Başka Alternatif Yok mu?’ adlı kitabının giriş
bölümünde 2006 yılı filmi ‘Son Umut’un (Children Of Men) distopyasının benzersiz yönünün, geç dönem kapitalizme özgü olduğunu söyler. “Bunalımın normalleşmesi, bir acil durumla başa çıkmak için getirilmiş önlemlerin kaldırılması tasavvur dahi edilemez bir durum üretir.” Fisher ‘kısırlık’ teması üzerine kurulan film izlendikten sonra Fredric Jameson ve Slovaj Zizek’e atfedilen, dünyanın sonunu hayal etmenin kapitalizmin sonunu hayal etmekten kolay olduğu deyişinin akla geldiğini ifade eder. Fisher “Kapitalizm tek geçerli siyasal ve ekonomik sistem olmakla kalmaz, aynı zamanda artık ona tutarlı bir alternatif hayal etmek bile imkânsızlaşır”ın altını çizer.
11 Eylül’de Dünya Ticaret Merkezi kulelerinin yıkılışını, Irak ve Afganistan’ın işgalini, 2008 finansal krizini, Suriye İç Savaşı’nı, IŞİD’in yükselişini, iklim krizini gördük ve görmeye devam ediyoruz, şimdi de koronavirüsün yıkıcı etkisiyle karşı karşıyayız. Araştırmacı, tarihçi, yazar Foti Benlisoy eseri ‘Kapitalist Kıyamet’te, hayal bile edilemeyen, kapitalizmin sonunun araştırmasına girişiyor. Benlisoy kapitalizmin bitmesinden korkup bir distopya içinde kalacaklarını düşünenlere karşı, kapitalizm sonrasının hayalini okura sunmaya çalışıyor. Şu anda yaşanan dünyanın sonunun kapitalizmle birlikte ağır çekimde yavaş yavaş geldiğinin altını kalın çizgilerle çizen yazar, gerçek bir sonun içinde olduğumuzu ve ardından da gelecek bir ütopyanın yine insanlığın elinde olduğunu söylüyor.
Benlisoy tarihi olaylardan, sinema filmlerinden, büyük filozoflar ve düşünürlerden örnekler vererek okuru için yaşadığı çağı ve geçmişi daha anlaşılır kılıyor. Dünyanın içinde bulunduğu koronavirüs pandemisinin sebebinin kapitalizm ve büyük şirketler olduğu fikrini savunarak, kapitalizmin sebep olduğu bu pandemi sürecinde de açgözlülüğünü dindirmeye çalışmak yerine krizi daha da derinleştirdiği, kendisi bu dünyada kalmazsa dünyanın sonunun geldiğini düşünmemizi sağladığını aktarıyor. “Felaket muktedirlere mevcut sömürü ve tahakküm ilişkilerinin daha da pekişmesi için bir olanak sağlayabilir” diyor Benlisoy ve tarihten verdiği bir örnekle gelecekte öyle de olmayabileceğini ifade ediyor. Avrupa’yı sarsan ‘Kara Ölüm’ gibi bir felaketin ardından hayatta kalanların umutsuzluk ve çaresizliğe sürüklenmeden köylü isyanlarıyla birlikte ilerleyen yıllarda yoksulların koşullarında gelişmelere sebep olacak reformların önünü açtığını söylüyor. Koronavirüs pandemisinde adeta distopik bir filmdeymişiz duygusuna kapıldık. Sokağa çıkma yasakları, stok yapmak için rafları boşaltılan marketler, evde yaşadığımız yalnızlık, boş yollar, ıssız meydanlar gibi bu tür filmlerin değişmezlerinin karşısında insanlık balkondan dayanıştı, sağlık çalışanlarına verilen destekler, sokak hayvanlarını besleyenler, hijyen malzemelerinin herkese ücretsiz verilmesi gibi şeyler de gördük. Benlisoy bu noktada, “Belli bir afet, felaket filmlerindeki gibi toplumsal çözülme ve herkesin herkese karşı savaşına değil, zor koşullarda da olsa yeni dayanışma ve örgütlenme biçimlerinin icadına da vesile olabilir’ diyor.
Foti Benlisoy, William Golding’in kurgu eseri ‘Sineklerin Tanrısı’nda bir felaket sonucu medeniyetten ayrı düşmüş çocukların hızla barbarlara dönüşmesi hikâyesinin karşında 1965 yılında altı çocuğun bir deniz kazası sonucunda Pasifik’teki Tonga ada grubunun güneyindeki küçük Ata Adası’nda geçen 15 ayın gerçekliğini hatırlatıyor: “Kazazede çocuklar bahçede, ortak mutfakta ve diğer işlerde sırayla çalışıyorlardı. Bazen kavga da ediyorlardı ama oluşan tartışmaları sırasıyla çözüyorlardı.”
Felaket anları öyle felaket olmuyor, insan yardımlaşma ve dayanışması evrimimizin birer gerçeği. Foti Benlisoy ‘Kapitalist Kıyamet’in sayfalarını çevirecek okuyucuları, dünyanın sonunu hayal etmeyi değil de kapitalizm kıyametinin bitmesini düşlemeye davet ediyor. Kapitalist kıyametin karşısına ‘felaket komünizmi’ni koyuyor.
SERMAYE Mİ DÜNYA MI?
Foti Benlisoy
Habitus Kitap, 2021
344 sayfa, 50 TL.