Kapitalist ve ataerkil yaşamın dehşeti

‘Lanetli Tavşan’ ilk olarak 2017 yılında, Güney Kore’de işsizlik ve kötü çalışma şartları yüzünden gelecek kaygısı taşıyan yeni nesil tarafından karşılaştıkları korkunç sosyoekonomik krizi tanımlamak için kullanılan satirik bir deyim olan ‘Hell Joseon’ ya da ‘Hell Korea’ (Cehennem Joseon ya da Cehennem Kore) ifadesinin popülerleşmesinden iki yıl sonra yayımlandı. O dönemde 39 yaşında olan yazar Bora Chung’un ülkedeki bu iklimden etkilenmemesi imkânsızdı elbette.
Kitaptaki 10 öyküde Chung korku, fantezi, bilimkurgu ve sürrealizm unsurlarını ustaca harmanlayarak tuhaf kurguya hem Doğu kültürüne has hem de evrensel temalara sahip bir noktainazar getiriyor. Çoğunlukla kadın bakış açısına odaklanan Chung’un öyküleri tuhaf kurguyu kullanarak ataerkil, geç dönem kapitalist bir toplumda yaşamanın dehşetini korkunç ve rahatsız edici ayrıntılarla resmediyor. Ama bütüne bakıldığında öyküler ısrarlı bir iç sıkıcılığa sahip değil. Chung’un modern hayatın korkunçluğuna dair fikirleri bu öyküleri çarpıcı ve unutulmaz kılan müstehzi bir mizahla birleşiyor.

Bora Chung öykülerinde korku edebiyatının aşina olunan kinayelerini kullanıyor ve bunları absürt bir şekilde korkunç, uç seviyelere çıkarıyor. Kadınların korkularının ve endişelerinin janrın başlangıcından bu yana eserlerde görmezden gelindiği bir gerçek. Chung’un hikâyelerinin kahramanları da bu kaderden kaçabilmiş değildirler. ‘Kafa’ adlı öyküde bir kadına, klozetinde yaşayan, bilinçli bir kafayı sürekli olarak görmezden gelmesi tavsiye edilir. Saç, tuvalet kâğıdı ve dışkıdan oluşan söz konusu kafa, kahramana “anne” diye hitap eder, ancak başka bir çocuk uğruna küçümsenir ve sözde annesi ondan ısrarla kurtulmaya çalışır. ‘Bedenleşme’de hastane çalışanları, doğum kontrol haplarının yan etkisi olarak ilginç bir şekilde hamile kalan Youngran’ı gaddarca eleştirir ve dışlarlar. Bu arada Youngran’ın henüz doğmamış çocuğu, evli olmaması nedeniyle tehdit altındadır çünkü bu evrende bir annenin kocası yoksa cenin tam olarak gelişmeyecektir. Özellikle bu sonuncusu mide bulandırıcı olmasına mide bulandırıcı bir düşünce fakat Chung’ın bekâr annelerin günümüzde hâlâ karşı karşıya olduğu önyargıyı, içinde bulunabilecekleri çaresizliği korkunç bir şekilde dile getirme şekli bu. Çaresiz Youngran’ın ailesi gazeteye koca adayları için ilan vererek şantajcıların, sapıkların ve erkek vâris arayan adamların dikkatini çeker. Her iki örnekte de bu kadınlardan ya sorunlarını görmezden gelmeleri ya da onlarla tek başlarına başa çıkmaları bekleniyor. Chung kadınlara yüklenen işbu beklentilere -koca bulma, çocuk sahibi olma- tekinsiz bir mercekten bakıyor.

Erkek iktidarı, Chung’un öykülerinde sürekli işlenen bir tema. Güçlü erkekler -hem güçlü doğanlar hem de güçlü hale gelenler- bu gücü ellerinde tutmak için her şeyi yapıyorlar. Çarpık peri masalı olan ‘Kapan’da bir adam tuzağa yakalanmış bir tilki bulur. Tilkinin kanı altındandır, bu yüzden adam servetine servet katmak için onu evine götürür. Belki de kitaptaki tüm hikâyeler arasında en rahatsız edicisi olan ‘Kapan’ kapitalist açgözlülük ve aile içi istismar gibi karanlık temaları bir masala yedirerek anlatıyor ve bu masal vahşi bir şekilde son buluyor. Hikâyenin merkezinde yine kadınların suiistimali ve yok sayılması var (tilki bir kadın sesiyle merhamet dileniyor ve bir daha da asla konuşmuyor). Ancak Chung, bu tür davranışların diğer erkekler üzerindeki etkisini de inceliyor. İlk öyküde, vaktinde kazık attığı bir adamın intikamcı arkadaşı tarafından lanetlenen bir CEO, yalnızca başarısıyla ve ardında bırakacağı ‘soyla’ ilgilenmektedir; hastanede yatan oğlu ise onun için ‘değersizdir’.
Öykülerdeki müşterek dertlere rağmen Bora Chung’un anlatıları sadece entelektüel metaforlar olmak yerine, en başarılı peri masallarının yaptığı şeyi yapıyor; akılda kalan, sezgisel deneyimler olmayı başarıyor.

Lanetli Tavşan
Bora Chung
Çeviren: Sevda Kul
İthaki Yayınları, 2022
232 sayfa.