Kalabalık bir aile fotoğrafı

Bir zamanlar Roll vardı. Bilmeyenler için özetleyeyim: Roll, Kasım 1996’da ilk sayısı yayımlanan sarı dergiydi ve müzikten söz ederdi. Kasım 2009’da yayımlanan 144’üncü sayıyla veda etti. Ekibin küçük bir parçasıydım ve bundan gurur duyardım. Önemli bir boşluğu doldurdu ve arkasında (bu aralar daha da derinden hissedilen) kocaman bir boşluk bırakarak macerasını noktaladı. Leonard Cohen, Michael Jackson, Fazıl Say, Hakkı Bulut, Barış Manço, Ciwan Haco gibi isimleri aynı sayfalarda görmek şaşırtıcı değildi. Halk müziğine ayrıca önem verirdi: İlk sayıda Musa Eroğlu vardı, sonraki sayılarda buna pek çok isim eklendi. Musa Eroğlu söyleşisini, Express’te albüm eleştirilerini okuduğumuz Ulaş Özdemir yapmıştı. Sonrasında pek çok isimle söyleşen yine o oldu.
Express’ten imzasını bildiğim Ulaş Özdemir’le, Roll öncesinde, Ankara’da tanıştım. Metin Solmaz’la birlikte çıkardığımız Müzük için bir yazı yazmış, dergide eksikliği hissedilen bir mevzuda şahane kelam etmişti. Müzük kısa sürdü ama Ulaş’la bağımız hiç kopmadı: İstanbul macerası başlayana kadar yan yanaydık, yoldaşlığımızı kesintisiz sürdürdük. Tanışmak büyük şansımdır zira ondan çok şey öğrendim. Roll’da yayımlanan söyleşileri, aklımdaki eksikleri gidermekle kalmadı, bana yeni ufuklar açtı. Bugün, ozanlarla ilgili birkaç kelam edebiliyorsam, Ulaş sayesinde.
Ulaş Özdemir’in bugüne dek yaptığı söyleşilerin bir kısmı ‘Senden Gayrı Âşık mı Yoktur’da toplandı. Yayıncısı, Kolektif Kitap. Nicedir beklediğim bir derlemeydi, hemen hemen hepsini bilmeme rağmen yeniden heyecanla okudum. Ulaş, memleket müzik tarihinin, üzerine çok da söz söylenmemiş bir bölümüne ışık tutuyor; severek dinlediğimiz türkülerin yaratıcılarını, kendi sözleriyle önümüze getiriyor. Âşık Veysel’den aldığı sazı kuşaklar arasında dolandırıyor, en genç ‘usta’ya, ‘ustam’ dediği Dertli Divani’ye ulaşıyor. Bu yolculuk sırasında, Âşık Veysel, Davut Sulari gibi yüz yüze tanışmadığı ozanlarla da hasbihal ediyor. Sadece kendi anlatmıyor, mikrofonu ehline uzatıyor. Nedim Otyam ve Metin Erksan’la yaptığı söyleşiler, Âşık Veysel’i anlatan ancak yasaklandığı için izleyicisiyle buluşamayan ‘Karanlık Dünya’ adlı film ekseninde, ozanın hayatına dair önemli bilgiler veriyor. ‘Balta’nın yaratıcısı Âşık İhsani, pek de bilinmeyen Demokrat Parti yıllarını ve oradan TİP saflarına geçişini anlatıyor. Nesimi Çimen ve Muhlis Akarsu anısına yazdıkları, Sivas’ta yakılarak öldürülen ozanları en iyi anlatan yazılar belki de. Âşık Mahzuni Şerif, hastalığını bahane ederek daktiloyla verdiği ‘söyleşi’de hayatına dair pek çok noktayı aydınlatıyor ama bunun müsebbibi, Ulaş’ın sorduğu sorular. Bununla da yetinmiyor, ozanın hayatını şahane bir kısa film tadında bize aktarıyor ve mikrofonu dostlarına uzatıyor: Âşık Mahzuni Şerif’i, Cemali, Fikret Otyam, Âşık İhsani Osman Dağlı ve Edip Akbayram’dan dinliyoruz. Bu kadar da değil: ‘Yoh Yoh’un yaratıcısı Kul Ahmet’ten ömrünü gurbet ellerde geçirmiş Feyzullah Çınar’a uzanıyor, 14 ozanı bir çırpıda tanımamızı sağlıyor. Kitabın bir de eki var: Anadolu denince akla gelen ilk isimlerden biri, Fikret Otyam. Ulaş’a anlattıkları, kitabın tamamlayıcısı.
Kitabın başına yazdığı uzun giriş yazısı, yukarıda anlattığım yolculuğun hikâyesi. Lise yıllarında yaptığı ‘derlemeler’den daktiloyla yazdığı yazılara uzanan ‘çalışma’larını bize anlattığı bu yazı, hikâyeyi başka bir açıdan okumak isteyenler için bir rehber aynı zamanda. ‘Aile’yi yakından tanımak için önce onu okumak şart.
Ulaş Özdemir, ziyadesiyle çalışkan. İlk kitabı, Âşık Mücrimî’yi anlattığı ‘Şu Diyâr-ı Gurbet Elde’ (Pan Yayıncılık, 2008). Kolektif Kitap tarafından basılan ikinci kitap, ilgilisi için tam bir hazine: ‘Kimlik, Ritüel, Müzik İcrası: İstanbul Cemevlerinde Zakirlik Hizmeti’. Ulaş, aynı zamanda bir icracı. Solo çalışmaları dışında Forabandit’le yaptıkları, dün-bugün arasında bir köprü kuran, onu yarına ulaştıran hamleler. Sazı elinde dolaşırken sözü de unutmuyor, söyledikleri bir yana, söylenene de dikkat kesiliyor. Elimizdeki kitap, bunun kanıtı.

SENDEN GAYRI ÂŞIK MI YOKTUR?
20. YÜZYIL ÂŞIK PORTRELERİ
Ulaş Özdemir
Kolektif Kitap, 2017
224 sayfa, 25 TL.