Kafka’yı sevmek ve eleştirmek

Biri 20. yüzyılın neredeyse tamamına tanıklık etmiş bir filozof. Medeniyetin yükselişini de insanlık tarihinin çöküşünü de görmüş; dünya savaşlarını yaşamış, Hitler’in iktidara gelişini izlemiş, Hiroşima’ya atılan atom bombasına, Vietnam’daki savaşa, Çernobil’e ve Soğuk Savaş yıllarına tanık olmuş. Çağına dair tanıklığını aktarırken hiçbir ideolojinin yanında yer almamış, kendini sadece ‘antifaşist’ olarak tanımlamış, Akademi’yle arası açılmış, Frankfurt Okulu’na yüz çevirmiş ve 90 yıllık aidiyetsizliğin felsefesini yapmış bir filozof Günther Anders… Diğeri ise edebiyat tarihinin bilinmezlerle dolu denklemlerinin en büyüğü Franz Kafka…

Birbirine benzeyen ama birbirinden neredeyse tamamen farklı bu iki isim Günther Anders’in yazdığı İthaki Yayınları’ndan çıkan ‘Kafka’dan Yana Kafka’ya Karşı’ adlı kitapta bir araya geliyor. İthaki Yayınları tarafından yayımlanan kitap Günther Anders’ı hem Türkçe ile buluşturuyor hem de Kafka üzerine yazılan metinlerin arasına farklı bir görüş, ufku geniş bir bakış açısı ekliyor…

‘Kafka’dan Yana Kafka’ya Karşı’, Türkiye’deki Kafka okurun alışkın olduğu metinlerden farklı. Günther Anders belki de arkadaşı Max Brod’dan sonra Kafka’nın hikâye ve romanlarındaki zenginliği ilk fark edenlerden biri. İlk metni edebiyat dünyası daha Kafka gerçeği ile yüzleşmeden kaleme alıyor Günther Anders. Henüz kimsenin çok fazla tanımadığı Kafka’yı filozof hayranlığının terbiyesiyle anlatıyor. Kafka’nın yakın zamanda tüm edebiyat dünyasını etkileyeceğinin altını çiziyor.

Franz Kafka’nın yazdığı tüm metinlere değinme çabasındaki kitap ağırlıklı olarak ‘Şato’ üzerinden ilerliyor. Günther Anders, Kafka’nın en yetkin yapıtı olarak ‘Şato’yu ele alıyor ama diğer kitaplara da değinmeden, onlar hakkında analizler ve fikirler ortaya atmadan geçmiyor. ‘Öteki Dünya Olarak Bu Dünya’, ‘Semboller Değil, Metaforlar’, ‘Medusa’, ‘Utangaç Ateizm’ adlı bölümlerden oluşan kitap Kafka hakkında yazılanları bir kenara bırakıp Kafka’nın yarattığı edebi gerçekliğin içine giriyor ve oradaki Kafka’yı ortaya çıkartıyor. Herkes Kafka’nın peşinden giderek Kafka’yı anlatmaya ve anlamaya çalışırken Günther Anders ‘K’nın peşine düşüyor. Kafka’nın ne dediğini bir kenara bırakıp ‘K’nın sözlerine ve onun gerçekliğine odaklanıyor.

‘Kafka’dan Yana Kafka’ya Karşı’ adından da anlaşılacağı üzerine Kafka’ya hayranlıkla yazılan bir kitap olmasına rağmen çoğu yerde Kafka’ya karşı gelmesiyle de meşhur. Kitap bazı bölümlerde günümüzdeki Kafka mitini yerle bir etmeyi de başarıyor. Özellikle romanlardan çıkıp ‘Günlükler’ üzerine yoğunlaştığı bölümlerde Kafka’nın, eserlerinin temelini oluşturan kafa karışıklığına da yer veriyor. Bu karışıklığı özellikle romanlara yansımasının Kafka incelemelerini zorlaştırdığına göndermeler yapıyor.

‘Kafka’dan Yana Kafka’ya Karşı’ Türkiye için çok geç kalmış bir çeviri. Kitabın bu zamana kadar gölgede kalması ve çevrilmemesi Günther Anders’ın bilinmezliğiyle de doğru orantılı. Herkes için gecikmiş bir okuma olacak olan ‘Kafka’dan Yana Kafka’ya Karşı’ sayesinde herkes zihninde yarattığı Kafka’yı bir kez daha düşünmek zorunda kalacak. Belki de kitapları yeniden okumak gerekecek.

 

KAFKA’DAN YANA KAFKA’YA KARÅžI                                 Â

Günter Anders
Çev.: Herdem Belen, Hüseyin Ertürk
İthaki Yayınları, 2017
144 sayfa, 13 TL.