İyi sanat her zaman karşılık bulur

SANAT BİZE NEFES SAĞLIYOR
Ari Meşulam (Koleksiyoner)

Siz de sanal ortamda koleksiyonunuzdan eserleri bugünlerde sanatseverlerle paylaşıyorsunuz. Galerileri ve sanatçıları takip edebiliyor musunuz?
Sanat galerilerinin kapanması çok üzücü oldu. Çünkü çok heyecan verici yeni sergiler olacaktı. Çoğu sanat galerisi mevcut sergilerini sanal ortamda gösteriyor, dolayısıyla yeni sergileri yakından görme şansımız olmayacak şu an için. Onun dışında internet üzerinden Artnewspaper veya Artforum gibi kaynakları izleyerek sanat dünyasını takip etmeye çalışıyorum. Türkiye’de Artful Living, Sanatatak ve Artdog gibi digital dergileri de takip ediyorum.

Sanal sergiler için ne düşünüyorsunuz?
Sanat eserlerine dokunmayı, temas etmeyi seven biriyim. Bu nedenle sanal sergiler beni zorluyor ve biraz uzak hissediyorum. Yine de sanal sergilerin olması bile sevindirici.

Korona sonrası sanat dünyasını ne bekliyor?
Sanat sektörü de her sektör gibi yakın dönemde olumsuz etkilenecek gibi görünüyor. Galericiler ve sanatçılar için de belirsiz bir dönem, çünkü öngörüde bulunmaları epey zor. Galerilerin ne zaman açılacağı veya sanat fuarları ne olacak gibi soruların cevabı henüz yok. Korona sırasında sanatçılar ne tür işler üretecekler aslında ilginç bir soru bence. Nasıl bir ruh haliyle çalışma yapacaklar veya yapabilecekler... Benim inandığım, iyi sanatın her zaman karşılık bulacağıdır. Her zaman bir alıcı bulur. Galeriler belki yakın dönemde birleşir ve bu geçiş dönemini böylece daha rahat atlatabilirler. Günün sonunda sanat hepimize ilham veriyor, hayatımızda bizlere bir nefes sağlıyor ve başka ufuklar açıyor. Bu nedenle her zaman geleceği olacaktır.

İNGİLTERE’DE MAAŞLARI DEVLET KARŞILIYOR
Yeşim Turanlı (Piartworks Londra)

Londra sanat dünyası ne durumda, devletin herhangi bir desteği var mı?
Mart ortasında İngiltere’de galerilerin ve temel olmayan tüm işletmelerin kapatılmasından çok kısa bir süre sonra ‘business rate’ olarak adı geçen devlet vergileri bir sene ertelendi. Bu vergi galeri mekânının rantına göre belirleniyor ve benim galerimin vergisi de senelik kiramın tam yarısına karşılık geliyor. Onun dışında, personal maaşlarının %80’ini devlet karşılama kararı aldı.
Sanatçılara destek için kolay, yaratıcı ve acil sorunları çözmeye yönelik yaratıcı bir fikir gelişti. Sanatçı @matthewburrowsstudio, #artistssupportpledge hareketini başlattı ve piyasayı az da olsa canlandırıyor. İşleyişine gelince... Sanatçılar satmak istedikleri işlerini -genelde ufak desenler- Instagram’da #artistsupportpledge ile post ediyorlar. En yüksek fiyat 200 sterlin ve destek verebilen herkes veriyor. Sanatçı 1000 sterline ulaştığında kendisi de 200 sterlinlik bir iş alarak o da piyasaya destek veriyor. Bu işi de post ediyorlar. Birçok sanatçıya hızlı bir nakit akışı yarattı bu hashtag. Bazen ufak girişimler can simidi olabiliyor. Büyük galerilerden David Zwirner ufak ölçekli galerileri kendi web platformunda göstererek destek vermeye çalışıyor. Belki bizler de buna benzer bir modelle birbirimizin sanatçısına/sergisine yer verebiliriz.

YAPMAMIZ GEREKEN ÜRETMEK
Ekrem Yalçındağ (Sanatçı)

Korona sizi nasıl etkiledi, sanatçılara öneriniz ne olur?
Sanat sisteminin tamamen kapanması bağımsız çalıştığım için beni doğrudan çok etkilemedi. Atölye ziyaretlerim azaldı doğal olarak. Ama işlerimin özelliğinin tanınıyor olması benim için bir avantaj oldu. Bu dönemde genç sanatçıların, özellikle kendisini görünür kılmak durumunda olanların etkilendiğini düşünüyorum. Bu dönemde koleksiyonerlere çağrım; gençlerin işlerini dijital platformlardan da olsa takip etmeleri ve beğendikleri sanatçılara yatırım yaparak destek olmalarıdır.

Korona sonrası sanatçı nasıl etkilenir?
Korona sonrası sanatın geleceğine dair öngörüm; sanatın çok da fazla değişmeyeceğidir. Sanat da dünyada yaşanan her türlü daralmadan eşit şekilde, belki de daha fazla etkilenecek, kırılganlaşacak. Takip edebildiğim kadarıyla bu dönemde sanatçıların yeni neler yaptığından çok, çalışabiliyorlar mı diye merak ediliyor. Sanatçının varlığı üretimiyle doğru orantılıdır. Bu dönemde de yapmamız gereken üretmek ve haberdar etmektir. Dijital platformlar bu anlamda iyi bir fırsat sunuyor. Bunları kullanmak gerekir.

UZUN VADELİ BAKMAK GEREKİR
Emin Hitay (Koleksiyoner)

Sanal sergileri izleyebiliyor musunuz, sanal ortamdan eser satın aldınız mı?
Koronavirüs nedeniyle evlere kapandık ancak galiba daha çok çalışmaya başladık. Vakit buldukça müze, sergi ve söyleşileri izlemeye çalışıyorum. Sanal sergiler, gelişmiş teknolojiler sayesinde gerçekten çok güzel. Adeta o mekânın içinde gezebiliyoruz. Daha önce, genç bir sanatçımıza ait bir sanat eserini, eserin kendisini görmeden satın almıştım. Açıkçası eserin kendisini görmeden almak riskli. Gerçeği beklentinizin altında veya üstünde olabilir. Bilgisayarda veya bir fotoğrafta gördüğünüz sanat eserinin aslını karşınıza aldığınızda aynı duyguyu yaşayamayabilirsiniz. Eserin aslını görmek, hissetmek daha doğru olur diye düşünüyorum. Online müzayedelerde eserler önceden sergileniyor. Önceden yerinde çıplak gözle görüp daha sonra online alışveriş daha doğru olur.

Sanat koronadan nasıl çıkar?
Sanat dünyası krizlerden ilk etkilenen sektörlerden. Doğal olarak bu dönemde de işler oldukça yavaşlamıştır. Dünyada dijitale geçiş başladı. Bundan sanat da nasibini alacaktır. Ancak 0 ve 1’lerden oluşan dijital dünyada sanatçılarımız duygularını ve özgünlüklerini nasıl ortaya çıkaracaklar, bunu zamanla göreceğiz. Sanat piyasası krizlerde yavaşlayabilir ancak her zaman var olacaktır. Uzun vadeli bakmamız, ümidimizi kaybetmememiz gerekir. Paramızı, işimizi kaybedebiliriz, yerine gelir; ümidimizi kaybedersek geri dönüşümüz olmaz.

BİLGİLENMEK İÇİN ÇOK İYİ BİR DÖNEM
Beral Madra (Küratör)

Salgın, çalışmalarınızı nasıl etkiledi?
Kültür sanat alanında çalışanlar, diğer bütün mesleklerde çalışanlardan daha şanslı bu dönemde; ileriye yönelik düşünsel, eleştirel, yazınsal çalışma her zaman sürdürülebilir. Sanatçılar her koşulda yaratıcılıklarını yapıta dönüştürebilir. Bana gelince; bildiğiniz gibi ben koronavirüs koşullarında en yaşlı sınıftayım. Karantina başlamadan hemen önce büyük bir serginin hazırlığını yapıyorduk. Midilli Adası’nda yaz sonu için bir konferans düzenlemeye çalışıyordum. Şimdilik evde arşiv çalışması, eski yazıların düzenlenmesi, çevrimiçi olayların izlenmesiyle yetinmek zorundayım.

Sanal sunumlar ve sergileri nasıl buluyorsunuz?
Bu konuda küresel sanat ve kültür çok ilerlemişti, şimdi daha da deneyim kazanılıyor ve kurumlar, kişiler çevrimiçi görünürlük, tanınmışlık ve etki yapabiliyor. Bilgilenmek için çok iyi bir dönem. Özellikle aileler çocuklarını sanat ve kültür konusunda eğitmek için bu sunumlardan yararlanabilir. Burada iyimserlik şöyle: Yeni kuşak şimdiye kadar olmadığı kadar sanat ve kültür eğitimi almış olur. En azından sanatçı kimdir, ne üretir, sanat yapıtının işlevi nedir gibi sorular şimdiye değin olmadığı kadar açıklık kazanır ve Türkiye kitlesinin eğlence sektörü ile çağdaş sanat sektörü arasındaki ayrımın bilincinde olması sağlanır.

Sanal sergiler koleksiyonerleri alıma götürebilir mi?
Bu konuda da ilerleme vardı sanat ortamımızda; çevrimiçi müzayedeler de bilinmeyen bir etkinlik değil; her kesimin ulaşabileceği fiyatta sanat yapıtları çevrimiçi satılıyor. Burada en zor durumda olan galeriler de çevrimiçi satışa geçecekler herhalde. Yatırım sanata doğru yönlenir mi? Türkiye için bu biraz fazla iyimserlik olur. Ancak küresel sanat ortamının tepesindeki kesim yine Leonardo’lara filan yatırım yapar. Bu arada en zengin sanatçı, pırlantalı kafatası üreticisi Damien Hirst’ün Instagram’da (@damienhirst) 100 soruya yanıt veren videosunu izlemesini öneririm şimdi bol zamanı olanların.

Dijitalleşme insan-sanatçı-sanat yapıtı karşılaşmasına yaklaşabilir mi?
Hayır, çevrimiçi ortamın ne olduğunu MacLuhan demeyeceğim ama Villem Flusser (http://www.flusserstudies.net) çok iyi anlatıyor. İnsan doğası ile dijital ortam arasındaki tekinsiz rekabet yaklaşma değil, gerginlik ve yabancılaşma üretiyor. İnsan büyük bir yalnızlık ve içedönüklükle karşı karşıya kalmayı deneyimliyor ve deneyimleyecek. Sanat yapıtı ile insan beyni ve ruhu arasındaki karmaşık ilişki dijital ortamın insanı robotlaştıran standartlarına isyan edecektir. Dijital ortam üretimin geniş kitleye ulaşmasına yardım etsin; bu yeterli o ortama vereceğimiz değer için... Biliyorum, günde 15 saat bilgisayar başında her şeyi daha da dijitalleştirmek için üretim yapanlar ya da hack’leyenler bundan hoşlanmayacak. Ancak şunu hatırlatayım: Kâğıt ve kalemle bir imge çizmek ya da bir taşı yontmak gibi bir deneyim ile bilgisayar şifreleriyle uğraşmak arasında el yapımı lehine psikolojik doyum farkı vardır.

KRİZİN YARATICILIĞI CANLANDIRACAĞINA İNANIYORUM
Fernando Frances (CAC Malaga Müzesi Direktörü/ Endülüs Bölgesi Kültürden Sorumlu Genel Sekreteri)

İspanya sanat ortamı koronadan nasıl etkilendi? Devletin kültür sanat kurumlarına desteği nedir?
Korona kuşkusuz farklı bir dünya krizi yaşatacaktır özellikle İspanya, İtalya ve İngiltere’de. Lehmann Brothers’ın çöküşünden daha büyük düşüş getirecektir. Kriz globale yayılmış durumda olduğu için çok pozitif bir iyimserlik şu anda görünmüyor. İspanya’da sanat önceki ekonomik krizlerden çok etkilenmişti ve yeni toparlanıyordu. Şimdi müzeler, galeriler ve sanatçılar zorlanacaklar. Tanınmış ve önemli sanatçılar ya çok zorlanacak ya da mücevher/altın kadar değerli hale gelecekler, açıkçası ben de merak ediyorum, çünkü bu iki yaklaşım da şu an için belirsiz. İspanya’da radikal sol hükümetin yönetimindeyiz ve yönetimsel olarak büyük ölçüde Yunanistan ve Venezuela’ya benziyoruz. Hükümetimizin hiçbir şekilde sanata bir yardım planı yok, tam aksine yönetimin büyük çoğunluğu sanatı lüks olarak görüyor ve sosyal devlet sistemine hitap etmediğini düşünüyor. Sanat daha çok zenginleri mutlu etmek için bir araç olarak görülüyor. Sanat alanında ciddi bir işsizlik yükselecek gibi görünüyor ve maalesef birçok galeri de kapanacaktır. Yine de ben inancımı tarihten alıyorum, zor zamanlarda her zaman en iyi sanat üretimleri çıkmıştır, sanat tarihinde yerini almıştır. Krizin yaratıcılığı canlandıracağına inanıyorum.

SANAT SEKTÖRÜNE YÖNELİK ÖNEMLİ ADIMLAR ATACAĞIZ
Özgül Özkan Yavuz (Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı)

Koronavirüs salgını nedeniyle sanat kurumları bir aydır kapalı. Dünyada pek çok ülke sanata destek bütçelerini açıkladı. Sizlerin bu konuda bir çalışması var mı?
Hem dünyada alınan tedbirleri hem de kültür sanat sektöründen gelen talepleri dikkatle takip ediyoruz. Bildiğiniz üzere hem Cumhurbaşkanımız hem de Hazine ve Maliye Bakanlığımız ekonomik ve finansal önlemlere ilişkin bazı tedbir paketlerini açıkladılar ve açıklamaya da devam ediyorlar. Değerlendirmelerimiz ve gelen talepler çerçevesinde özellikle müzik ve tiyatro alanında meslek birlikleri ve kuruluşlarıyla bir araya gelerek fikir alışverişinde bulunduk ve imkânlar, şartlar doğrultusunda Kültür ve Turizm Bakanlığı olarak bazı tedbirleri biz de devreye aldık. Başta özel tiyatrolar, sinema sektörü, yayıncılık ve eğlence sektörünün devletimizin yürürlüğe soktuğu ekonomik tedbirlerden azami düzeyde faydalanması için ilave düzenlemeler de sağlandı.

Özellikle ticari kurum olan galeriler ve tiyatrolar oldukça zor durumda. Sanatçılar da üretimlerini sergileyecek alanları olmadığı için çok zorlanıyorlar. Maddi bir destek olacak mı?
Sanatsal hizmet sunan vergi mükelleflerinin vergi ödemeleri ile beyanname verme süreleri de tedbir paketinde belirtildiği şekilde ertelendi. 2019-2020 sanat sezonu için bakanlıktan yardım almış özel tiyatrolarımızın pandemi ilanının yapıldığı 11 Mart 2020 tarihine kadar projeyi sergileyebildikleri sayı, asgari sayı olarak kabul edildi ve hak kazanmış oldukları destek miktarında herhangi bir kesintiye gidilmemesine karar verildi. Bu miktar toplam 6 milyon 102 bin TL’dir. Özel tiyatrolarımızın projelerine yeni sezonda yapılacak yardımların üst limitlerini de artırıyoruz ve yeni sezon başvuru dönemini erkene çekiyoruz. Bu yıl başvurular temmuzda alınacak ve yeni sezon ödemelerini de eylülde yapacağız. Daha fazla özel tiyatroya yüksek miktarda destek sağlamak üzere hazırlıklarımızı tamamladık. Bu yıl 15 milyon TL destek sağlıyoruz. Daha fazla özel tiyatronun devlet teşvik ve desteklerinden faydalanmasının önünü açacağız.
Bildiğiniz gibi pandemi öncesi sanat galerilerinin kültür ekonomisine çok daha katma değerli şekilde dahil olmaları adına bazı adımlar atmaya başlamıştık. Sanat galerilerimiz de Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı tedbir paketlerinden faydalanabiliyorlar. Umuyoruz ki pandemi sürecinin atlatılmasının ardından sanat galerileri ve kültür endüstrisinin diğer paydaşlarıyla sektörün yaralarını sarmaya yönelik önemli adımlar atacağız.