İstiklal Caddesi’nin kapanan kitapçıları ve Sander Kitabevi

Yabancı dillerde kitap satan, dünyanın pek çok ülkesinden İstanbul’a kitap getiren, kitap ticareti yapan pek çok kitapçı İstiklal Caddesi’nden gelip geçmiştir. Son yıllarda da bu cadde ve civarındaki kitabevi, yayıncı, sahaf sayısının giderek azaldığı, önemli dükkânların bir bir kapandığı gözle görünür bir durum. Bu olay sadece günümüze has da değildir. İmparatorluktan günümüze bu ticari alanda çalışanlar pek çok zorluk ile karşılaşmışlar, ticari olarak rahat huzur görmemişlerdir. İstiklal Caddesi kitapçılığı tarihi aslında kapanan kitapçılar, birbirine devredilen dükkânlar, faaliyetine son veren yayınevleri tarihidir. J.J. Wick, Librairie Hachette (Haşet), A. Plathner, S. H. Weiss, Librairie Raymond, Otto Keil, Lorentz&Keil, Sergiadu, Kallis, İzidor Karon, Nomidis, Lefteris Bert, J. Papadis, Depasta Freres, Samuhos, P. Baudin, GEN, Metro Kitabevi, ABC, Kelepir Sahaf gibi kitapçı ve firmalar 1850’li yıllardan bu yana açılıp günümüze gelene kadar kapanan firmalardan bazılarıdır. Librairie de Pera, Robinson Crusoe, Literatür, Sahaf Turkuaz, Simurg gibi firmalar da caddeye cepheli dükkânlarını kapatmış, arka sokaklara çekilmişlerdir. İşte bu kapanan kültür emekçisi merkezlerin ilklerinden biri de Sander Kitabevi’ydi. Kurucu Necdet Sander’in oğlu Fikret Sander’in 1987 yılındaki ölümüyle yönetimsiz kalan Sander Kitabevi 1988 yılında kapandı. Sander Kitabevi önce Beyoğlu’nda, daha sonraları da Osmanbey’de iki güzel kitabevi (şimdiki deyimle satış mağazası) açmış, aynı zamanda kaliteli ve önemli yayınlar yapan bir yayıneviydi.
Kurucusu Necdet Sander, eğitmen Mithat Sadullah Sander ile şair Şükufe Nihal Hanım’ın oğlu olarak 1914’te İstanbul’da doğmuştu. Galatasaray Lisesi’ni bitiren Necdet Sander İsviçre’de psikoloji eğitimi gördü. 1964’te, okuduğu Galatasaray Lisesi’nin karşısında bir kitabevi açan Sander burada ciddi ve sürekli bir yayın çalışmasına başlar. Yayınevi Lord Kinross’un en gerçekçi biyografisini yazdığı ‘Atatürk, Bir Milletin Yeniden Doğuşu’ isimli eserini Ayhan Tezel çevirisiyle basar. Sander Yayınları Kitabevi içinde çalışan Allegra Mitrani, Teri Galimidi, Esra Elbeyli gibi kaliteli çalışanların gayretleri, çeviri kadrosu yöneticisi Nuran Yavuz’un isabetli seçkileriyle pek çok önemli kitap yayınevi tarafından Türkçeye kazandırılmıştır.
Necdet Sander’in ticari olarak bastırdığı tek kitap ‘Love Story/Aşk Hikâyesi’dir. Filminin gösterime girdiği ve ‘çok satanlar’ arasında yer aldığı için Sander Yayınları tarafından yayımlanan bu kitap yanında bir ‘Love Story’ mendiliyle satışa sunulmuş.
Rauf Mutluay, Hilmi Yavuz, Necati Cumalı, Melih Cevdet Anday, Oktay Akbal, Ragıp Sanca, Fevzi Tuna, Bülent Özer, Dr. Turhan Bozkurt, Azra Erhat, Füruzan, Atıf Yılmaz, Murat Sarıca, Şakir Eczacıbaşı, Kazım Arısan, İsmail Cem, Vedat Türkali gibi aydın ve yazarların buluştukları Sander Kitabevi, Necdet Sander’in 1983 yılında ölümünden sonra yavaş yavaş önemini kaybetmeye başlamış, şirketin yaşadığı sıkıntılara Fikret Sander’in sağlığının bozulup ölmesiyle son nokta konmuştur.