İspanyol işçi sınıfı kadınlarının şiirsel portresi

‘Mucizeler’de İspanya’da iki işçi kadının hikâyesi var. Her zaman bakıcı olan ama asla ilgilenilen olmayan iki kadının. Biraz daha fazla para ve bağımsızlık arayışları, onları bazen yalnızlığa, bazen de kendilerine zarar verdikleri davranışlar sergilemelerine yol açıyor. İspanyol şair Elena Medel bu ilk romanında sınıf ve toplumsal cinsiyet dinamiklerinin sınırladığı çalışan kadınların içinde bulundukları kötü durumu gözler önüne seriyor.
İspanyol edebiyatında adından sıkça söz ettiren Elena Medel’in ‘Mucizeler’i 2018 yılında Madrid’deki kadınların ünlü gece eyleminin öncesinde, Atocha’daki şeker ve sandviç satılan dükkânlardan birinde açılıyor. Dükkân eylem için gelen kadınlarla dolmaya başlıyor. O sırada tezgâhtaki kadın için anlatıcı, “Ceplerini yok yere arıyor. Pantolonunun da kabanının da cepleri bomboş: Buruşuk, nemli bir kâğıt mendil bile yok. Cüzdanında sadece 1 Euro, bir de 20 sent var. Alicia’nın vardiya değişimine kadar paraya ihtiyacı olmayacak, yine de meteliksizliğe bu denli yakın olmak onu huzursuz ediyor” diyor. 30’larındaki Alicia zorlu vardiyasını bitirip eve gitmeyi düşlerken, hayatında daha zorlu işler yapmış Maria da orada eylemi bekliyor. İkisi birbirini hiç tanımıyor olsa da aslında Alicia, Maria’nın torunudur. Yazar Medel zaman içinde ileri geri giderek kurgusunu örüyor. Başka bir hikâye 1969’da Cordoba’da geçiyor. Maria evli bir adamla yaşadığı ilişkiden doğan kızı Carmen’i Cordoba’da ailesine bırakarak Madrid’e taşınıyor. Carmen’in bir gün gelip onunla yaşayabilmesi için para kazanması gerekiyor. Ancak yeterince para kazansa da Carmen Madrid’de ona katılmayı reddediyor.

Maria, Carmen ve Alicia... Ana karakterler aslında çeşitli nedenlerle kendilerini başkentte bulan tüm işçi sınıfı kadınlarını temsil ediyor. Onların iç içe zamanda gidip gelmesiyle oluşturulan hikâyeleriyle yazar; İspanyol yaşamı, kültürü ve politikadaki dönüşümlerin de izini sürüyor. ‘Mucizeler’ gerçek ile hatırladığımız hikâyeler arasındaki ince çizgiyi araştırıyor. Maria gerçekten çok, belleğin kendi kurgularını oluşturduğunu söylerken Alicia ise başkalarının anlattıklarıyla hikâyesini doldurabildiğini düşünüyor. Yazara göre gerçek her zaman önemli değildir. Önemli olan insanın ne söylediği, ne hatırladığı ve neye inandığıdır. Yazar tezini aynı hikâyenin iki ya da daha fazla versiyonunu sunarak kanıtlamaya çalışıyor. Yazarın gerçekle kurgu arasındaki çizgide yer alan karakterleri inanılmaz derecede gerçeğe yakınlıklarıyla dikkat çekiyor.
Francocu İspanya’dan günümüze, bir ailenin üç kuşak boyunca kopan bağlarının izini sürüyor yazar. Erkeklerin isimleri bile yok. Olmasının da anlamı yok gibi. Evli bir adamdan çocuğu olan Maria, borç yükü nedeniyle intihar eden adamın karısı Carmen, aptalca bir evlilik ve sonrasında sadece vücutları için tavladığı erkeklere sahip olan Alicia... Ekonomik olarak kötü durumda kalmaları söz konusuyken erkeklere bakıcılık yapmak pek de olası görülmüyor. Aynı şeyi yaşamak belki de tüm işçi sınıfı kadınlarının kaderi.

Madrid’deki 2018 Kadın Yürüyüşü, başlangıç ve bitişteki yeriyle romanı çerçeveliyor. Kitapta birinci bölüm ‘Gün’ ve son bölüm ‘Gece’ başlığıyla veriliyor. Senaryonun ortası yani üç kadının yaşamı tekrar tekrar aynı kıskaçlarla örülü. Erkeklere güvensizlik ve parasızlık travmaları nesilden nesile aktarılırken bile hayatlarını kendilerine ait kılmak için verdikleri mücadele, yürüyüşle destanlaşıyor. Hataları yalnız kalmalarına neden olsa da hayatta kalmayı başaran kadınlar onlar. Yürüyüş sırasında kaldırılan kollar ve yapılan zafer işaretleri, belki de tüm işçi sınıfı kadınlarının hayatta kaldıkları için kazandıkları en büyük zaferin nişanesi olarak gecede parıldıyor. O sırada, “Alicia genç kızın tişörtüne dikkat kesiliyor, ‘Kutsal Ekmeğin Kadınları... Birleşin!’, menekşe rengi fon üzerinde comic sans fontla yazılmış beyaz harfler. Hayır, yanıtını veriyor, eve gidiyordu; işten yeni çıkmıştı ve merak edip bakmak istedi.”

Mucizeler
Elena Medel
Çeviren: İdil Dündar
İş Kültür, 2023
192 sayfa.