Ä°nsanın yeryüzündeki en yaygın etkinliÄŸi: Kötülük

Gazetelerin üçüncü sayfalarına ya da televizyon haberlerine bir süre bakan kişi tam olarak ne hisseder? Her gün tekrarlanıp yenilenen bu haber ve görüntüleri salt merak duygusunun körüklediği bir ilgiyle mi izler, yoksa kendisine birtakım sorular mı yöneltir? Böylesi haberleri okuyup izleyenlerin sayısı milyonları buluyorsa ve her gün tekrarlanıyorsa görüntüler, aslında o büyük soru da sorulmuyor demektir. Belki de kötülük denilen şeyin köklenip yeşerdiği ve neden kötülük her yerde eksilmeksizin var sorusunun büyüdüğü nokta burasıdır. Phillip Cole seküler bir dünya görüşünün kötülüğü izah etmede daha iyi bir performans gösterip gösteremeyeceği, Tanrı veya Şeytan’ın, bu tür doğaüstü güçlerin bulunmadığı bir dünyada söz konusu kavramın içinin boşalıp boşalmayacağı sorusuna odaklandığı ‘Kötülük Miti’nde, ‘insanın kötülüğünü anlamaya’ çalışıyor. Hem de en seküler bağlamda onun peşine düşüyor.
Seküler dünya doğası gereği ‘mit’e prim vermek istemez. Peki buna rağmen mitlerden kopabilir mi insan? En sıradan kötülükte bile mutlak bir arketip saklanıyor olabilir mi? Bu sebepten, kötülüğün en bilindik simgesi Şeytan’a bakar Phillip Cole. ‘İçerideki düşmandır’ o. ‘Yılan veya iblis olarak göründüğü hale değil, sıradan bir kimse olarak aramızda dolaştığı hali’ne dikkat çeker. Zaten gazetelerin üçüncü sayfaları ve haber bültenleri de sıradan kimselerin ‘iş’leri olarak karşımıza çıkmaz mı? Israrcıdır Cole, ‘insanın kötülüğü hakkında’ bir kitap yazmayı mümkün kılacak ve ‘doğaüstü güçler bağlamı haricinde kullanabileceğimiz seküler (dünyevi) bir kötülük anlayışının mümkün olup olmadığını’ sorar. Gitmek istediği yer ‘insanın sınırları’ meselesidir.
Fakat geçmiş, tarih, din, mitoloji, felsefe bir şekilde bu sınırları belirler. O sebepten yazar, ‘dört olası kötülük anlayışını’ tespit ettikten sonra her devirde kötülüğün baştimsali şeytanın tarihini inceler. Reha Kuldaşlı’nın nitelikli çevirisi aracılığıyla ‘Kötülük Miti’nin sayfalarında yol aldıkça, insanın bu saçaklı karakteri karşısında şaşkınlığımız büyür. Dokuz bölümden oluşan kitap sonuçta kötülüğün hâlâ neden her yerde bu denli yaygın olduğunu sergiler. İşkenceden cinayete, çocuk kaçırmaktan organ kaçakçılığına, soykırımdan teröre değin kötülük belki de insanın yeryüzündeki en yaygın etkinliğidir.
Phillip Cole 21’inci yüzyıl mitolojilerine bakarken ilginç bir cümle kurar. Çünkü sonunda şeytana geri dönülmüştür ve onun metafizik olmaktan ziyade politik çehresiyle karşılaşılmıştır. Kapitalist egemen gücün küresel ölçekte kurguladığı, Afganistan, Irak gibi ülkelerde hayata geçirdiği ‘şeytanlaştırma’ politikaları hiç şüphesiz çok çok gerilerden gelen etkilerle de şekillenmektedir. Kötülük korkusunun derinliğine özellikle vurgu yapan Cole sonunda simgeler ve mitlerin suçsuz olduğu sonucuna varır. Ona göre ‘canavar olan biz insanlarız, bizi bu hale getiren de kötülük korkumuzdur’. Sanatta ve hayatta daha çok kötü karakterin hatırlanması da belki bundandır. Kötülüğü dünden bugüne üstelik en aktüel olanın üzerinden düşünmek için değerli bir çalışma ‘Kötülük Miti’. Sorunun büyüdüğü yer her zaman insanın içinde aranmalıdır. Haber bültenleri sadece yansımadır.

KÖTÃœLÃœK MÄ°TÄ°Â

Phillip Cole
Çeviren: Reha Kuldaşlı
İş Kültür, 2022
312 sayfa.