Hiç bitmeyen, ömürlük mesai

Son yıllarda kitabevlerinin raflarında bir başka türden nehir söyleşilere denk geliyoruz. Tüm Türkiye’nin tartışmasız biçimde sempati beslediği önemli isimler bu söyleşilerde hem kendi hayatlarını anlatıyor hem de kitabı okuyanlara hayatın nasıl yaşanması gerektiğine dair tavsiyeler veriyorlar. Bir çeşit ‘hayatı yaşama rehberi’ diye tanımlanabilecek bu türdeki kitapların en son örneği, Tuhaf Kitap etiketiyle raflarda yerini alan ve Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ ile ‘Kardeşini Doğurmak/Türkiye’de Ensest Gerçeği’ adlı kitabı büyük ilgi gören gazeteci Büşra Sanay’ı bir araya getiren ‘Yaşadım Demek İçin Ne Yapmalı?’. Kitap boyunca bugün itibariyle 108 yaşında olan Muazzez İlmiye Çığ hem birkaç ömre sığabilecek uzun çalışma hayatını hem de Türkiye’nin tarihini kendi çerçevesinden anlatıyor.

Bir ömre neler sığar? Güzelliklerle hatırlanan ya da çok sert geçmiş bir çocukluk, şanslıysanız bir aile hayatı, inişli çıkışlı arkadaşlıklar ve ilişkiler, etkisini üzerinizden atamayacağınız kayıplar, ülkenizdeki politik gelişmeler... Takdir edersiniz ki Çığ’ın 100 yılın üzerine çıkan ömründe bunlardan bolca var. Kişisel yaşantısındaki aile ve insan ilişkilerinin yanı sıra Osmanlı’nın çöküş dönemini, 1. ve 2. Dünya Savaşı’nı, Cumhuriyet’in kuruluşunu, Türkiye’nin tek partili yıllarını, çok partili yaşama geçiş denemelerini, darbeleri ve Türkiye’nin modern dünyaya entegre olma sürecini yakından yaşamış bir isim. Kitap boyu söylediklerine bakılırsa bu süreçlerin hepsinde de çalışma hayatında aktif olarak yoğun bir temponun içerisinde. Bu noktada Büşra Sanay’ın güzel bir tespitiyle açılıyor kitap: “Hayatınız hiç bitmeyen bir mesaiye benziyor.”
Muazzez İlmiye Çığ’ın hayatına tanıklık ettikçe Sanay’ın bu tespitinin ne kadar doğru olduğu net bir biçimde görülebiliyor. İnsan istediği hayatı yaşamak için bazen kavgalara tutuşur, bazen riskler alır, bazen de sadece çok çalışır. Çığ şöyle diyor: “İstediğim hayatı yaşayabilmenin yolu çok çalışmaktan geçiyordu. Hiç elimi korkak alıştırmadım, büyük bir azimle çalıştım. Mutluluğa giden yollardan birisi işini hobin gibi görüp, sevip, büyük bir özen ve dikkatle yapmaktır.”

Çalışmayı, hem de çok çalışmayı merkeze alan ‘Yaşadım Demek İçin Ne Yapmalı?’ 10 bölümden oluşuyor. Her bir bölümde bir başka konuda sorulara cevap veren Çığ’ın hâlâ ne denli hayatın içinde olduğunu görmek oldukça şaşırtıcı. Örneğin; sosyal medyadan tanışıp flört etmek gibi son 10 yılın dünyasına dair bir konuda bile derinlikli bir fikir belirtiyor. Özellikle ‘Nasıl Güçlü Kadın Olunur?’ başlıklı bölüm Türkiye’nin her döneminde farklı sorunlarla karşılaşan kadınların tüm sorunlarının temelinde hep aynı erkek bakışının olduğunu net biçimde ortaya dökmesi sebebiyle oldukça önemli.
Tüm kitap boyunca hayat hikâyesine tanıklık ettiğimiz Çığ geçirdiği bu uzun ömrü şöyle özetliyor: “Şöyle bir bakıyorum da bu yolda öğrendiklerim ve öğrettiklerim beni ben yapmış, bu sayede tanıdığınız Muazzez olmuşum. Bu yüzdendir ki, bu hayatı baştan yaşama imkânım olsa, gururla yine aynı şekilde yaşamaya özen gösteririm.” Her sözünde öğrenmenin ve öğretmenin önemini vurgulayan Çığ bu kitabı neden kabul ettiğini de Sümerlerin “Biliyorsun, neden öğretmiyorsun” sözüyle açıklıyor.
‘Yaşadım Demek İçin Ne Yapmalı?’ dinlediği nasihati kulağında tutmayı becerebilenler için biçilmiş kaftan.

YAŞADIM DEMEK İÇİN NE YAPMALI?
Muazzez İlmiye Çığ
Söyleşi: Büşra Sanay
Tuhaf Kitap, 2023
232 sayfa.