Her ergen biraz budaladır

Elif Batuman’ı Türkiyeli kitapseverler ‘Ecinniler: Rusça Kitaplar ve Onları Okuyanlarla Maceralar’ adlı kitabıyla tanımıştı ki bu kitap uluslararası alanda da büyük başarı elde etmişti. Bu sefer bir romanla okurla buluşuyor Elif Batuman: ‘Budala’. Ergenlikten yetişkinliğe geçişin en yalın anlatımlarından biri, kitap. Amerika’da doğup büyüyen ve Harvard’a kabul edilen Türk kızı Selin’in hikâyesi. Batuman’ın New York’ta doğup New Jersey’de büyüdüğünü, Harvard College’dan mezun olduğunu hatırlatayım. Paranteze devam ediyorum: Batuman bir söyleşisinde kitabın taslağını 23 yaşında yazdığını, uzun yıllar bir yerlerde beklettiğini ve sonrasında bulup okuduktan sonra yayımlamaya karar verdiğini söylüyor. Aynı söyleşide; taslağı okurken 23 yaşındaki halinin 18 yaşından nasıl da utandığını, araya mesafe koyarak yazmaya çalıştığını anlatıyor ve taslakta en çok o utandığı şeylerin anlamlı geldiğini, çünkü o deneyimlerin genç olmanın doğal bir parçası olduğunu belirtiyor. Elif Batuman’ın 1977 doğumlu olduğu da ufak bir ayrıntı.

Roman, Selin’in Harvard’daki ilk yılını anlatıyor. Selin kendine kampüste bir hayat kurma çabasına girişiyor. Derslerin yanı sıra sosyalleşmek için çeşitli kulüplere de girmeye ihtiyacı var. En çok ilgisini çeken derslerden biri Rusça. Orada tanıştığı bir hikâye ve iki kişi, üniversitenin ilk yılına damgasını vuruyor: Svetlana ile Ivan. Svetlana, Belgradlı, zengin bir ailenin kızı. Hem prensipleri hem de kendi için planları var. Ivan ise yakışıklı bir Macar delikanlı. Ayrıca oda arkadaşları var Selin’in ve liseden tanıştığı, gay olduğunu düşündüğü ve arkadaşlığından çok zevk aldığı Ralph... Günler belli bir rutin içinde geçerken ergenliği sorguluyor içinde... Ergenlikten yetişkinliğe geçişi. İçemediği biralar var yetişkinliğe geçiş macerasında, cinsellikle ilgili soruları ve e-postalarla yaşadığı aşkı.
Rusça sınıfında bir metin işleyerek dili öğreniyorlar. Selin, o metinden yola çıkarak Ivan’a e-posta gönderiyor. Yazışarak birbirlerini tanırken Batuman günümüze sanal dünyanın etkisinin de altını çizmekten geri kalmıyor. Günümüzdeki en büyük tehlikenin kendini saklayıp idealize edilmiş sözlerle farklı boyutta bir ilişki yaşamak olduğunu tartışıyor.

HER COĞRAFYANIN ERGENİ FARKLI
Artık nihayet yüz yüze geldiklerinde ise ilişkinin adı bir türlü konmuyor. Okul ise devam ediyor. Sonra yaz geliyor. Selin önce Svetlana’yla Fransa’ya, sonra da Ivan’ın peşine Macaristan’a gidiyor. Elbette son durak Türkiye oluyor. Bir Harvardlı olarak Macar köylerinde İngilizce öğretiyor. Ivan’ı da görüyor ama hiçbir şey istediği gibi gitmiyor. Aslında o da ne istediğini bilmiyor. Çünkü o bir ergen... Ergenlikten yetişkinliğe geçiş tıpkı yazının başında söz ettiğim söyleşide Batuman’ın da altını çizdiği gibi, bugünden bakıldığında utanç verici olduğunu düşündüğümüz pek çok şey yaptırır insana. Pek çok budalalık... Ama hepsi doğal sürecin ve öğrenmenin bir parçası...
Kitapta Françoise Sagan’ın ‘Günaydın Hüzün’ romanının havası var biraz. Naif anlatımı, her türlü ‘budalalığı’ gülümsemeyle karşılatan hikâyesiyle ergenlikten yetişkinliğe geçişin o yer yer komik ama hep sancılı halini çok güzel anlatıyor Batuman. İnsanın kendisine ve çevresindeki ergenlere bir daha ve başka bir gözle bakmasını sağlıyor.
Kitapta dikkat çeken bir başka özellik ise farklı kültürlerde hatta ülkelerde yetişmiş ergenlerin hikâyelerinin yer alması. Her ne kadar Türk kökenleri olsa da Selin, Amerikalı bir ergen. Oysa Svetlana ve Ivan, Avrupa’nın zor yerlerinden gelen ergenler. Dolayısıyla ergen olmanın coğrafyaya göre değiştiğini de anlatıyor Batuman ‘Budala’da.

Budala
Elif Batuman
Çeviren: Hande Dönmez
İletişim Yayınları, 2019
403 sayfa, 42 TL.