‘Gülmek ruhun rahatlama arayışıdır’

Kurt Vonnegut, 50 yılı aşkın yazarlık serüveninde 14 roman, üç hikâye, beş oyun ve beş deneme kitabı yayımlamış. Ölümünden sonra da bunlara yenileri eklenmiş. Yaşarken yayımlanan son kitabı 2005’te çıkan ‘Ülkesiz Bir Adam’. “Bu yazdığım son kitap olacak” demiş ve bu sözden iki yıl sonra, 11 Nisan 2007’de vefat etmiş.
‘Ülkesiz Bir Adam’, usta bir yazarın kendisini, yazarlığını anlattığı, yazarlıkla ilgili tüyolar verdiği, ABD ve dünya hakkındaki görüşlerini dile getirdiğ hoş bir sohbet. Dünyaya bakışından söz ediyor Vonnegut. Güncel siyasetten, günlük hayatta yaşananlardan, insan ilişkilerinden, dünyanın değişiminden yola çıkıp hayat felsefesi edinebileceğimiz bilgece sözler ediyor. Bu anlattıklarını da kendi yaşamöyküsünden parçalar, anılar ve gözlemlerle destekliyor.
George W. Bush’un döneminde yaşananlar özellikle ilgi alanında Kurt Vonnegut’un. George W. Bush yönetimi, ABD tarihi açısından kötü örnek olarak alınabilecek bir dönem. Günümüzdeki ABD yönetiminin öncülü gibi, bugün uygulanan politikaların çoğunun temeli o dönemde atılmış. ABD’nin 43. başkanıydı Bush. 7 Kasım 2000 tarihinde yapılan genel seçimlerde rakibi Al Gore’dan daha az oy almasına rağmen ABD Yüksek Mahkemesi’nin 5’e 4 George W. Bush lehine karar vermesi sonucu başkan ilan edilmiş. 20 Ocak 2001 - 20 Ocak 2009 tarihleri arasında görev yapmış. O görevdeyken 11 Eylül saldırıları yaşanmış. ABD Afganistan’a asker göndermiş ve Irak Savaşı başlatılmış. Tüm bunlar yaşanır ve ABD halkının yaşamını olumsuz olarak etkileyecek sosyal politikalar hayata geçirilirken Kurt Vonnegut’ın söz almış olması şaşırtıcı değil. Çünkü dünya tarihinin gelecek on yıllarını belirleyen politikalar bunlar ve sonuçlarını hâlâ yaşıyoruz.
Kurt Vonnegut, savaş karşıtı, antikapitalist, hümanist anlayışta bir yazar. Herkesin eşit olacağı bir dünya arzuluyor ve öykü ve romanlarında da bu görüşlerini sık sık ifade ediyor. Bunlar birçok yazarda görebileceğimiz özellikler, onun farklılığı görüşlerini oldukça dobra bir dille ifade etmesi. Sözünü sakınmıyor, ağır eleştiriler yapıyor. Ama her zaman mizah ve ironiyle ele alıyor konularını. Anlatımının akıcı ve keyifli olduğundan en özel şeyleri yazsa bile ilgi ve merakla okuyorsunuz. Bu kitapta da aynı bakış açısı ve anlatım hâkim.
Zaten Kurt Vonnegut söze mizahın önemini anlatarak başlıyor. “Her ailenin en küçüğü daima soytarıdır çünkü espri yapmak, yetişkinlerin sohbetine katılmanın tek yoludur” diyerek neden kendinin yaşama hep mizahla baktığını anlatıyor. “Espri yaptığımda kimseye hakaret etmemeye çalışırım” diye devam ederek kendi mizah anlayışını izah ediyor. Hayatta her şeyin komik olmadığını, bazı şeylerin mizahla, espriyle anlatılamayacağını da ekliyor. Ama kafalarına bombalar yağar, bulundukları şehir yerle bir olurken bile yaşadıklarına mizahi açıdan bakmayı başarmış. “Gülmek ruhun rahatlama arayışıdır” çünkü. Korkuları mizahla ve gülerek aşarsınız.
Yazarlık anlayışını, mizaha yönelmesini, bilimkurgu türünde yazmasını kendi yaşamından örneklerle, gençlik yıllarında ülkesinde ve dünyada cereyan eden olaylarla izah ediyor. II. Dünya Savaşı’na katılması, en ön sıralarda savaşması kuşkusuz onun yaşamını derinden etkilemiş, dünya görüşünü belirlemiş, sonuç olarak da bu bakış eserlerinin ana yapısını oluşturmuş. ‘Ülkesiz Bir Adam’da yaşamından küçük anılarla, anekdotlarla dünya görüşünün temellerini oluşturan değerleri anlatıyor. Birer özdeyiş olarak altı çizilecek, yaşam felsefesi olarak benimsenecek çok cümlesi var.
‘Ülkesiz Bir Adam’, Kurt Vonnegut’ı tanımak isteyenler için iyi bir başlangıç. Benim gibi bu büyük yazarın her yazdığını merakla okuyanlar için de eserlerinin derininde yatan düşünceleri, bakış açısını anlamanın elkitabı.

ÜLKESİZ BİR ADAM�

Kurt Vonnegut
Çeviren: Algan Sezgintüredi
April Yayınları, 2020
120 sayfa, 15 TL.